Şeker hastalığı (diyabet), vücudun insülin üretiminde veya kullanımında yaşanan sorunlar nedeniyle kan şekerinin yükselmesiyle karakterize kronik bir metabolizma hastalığıdır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünya genelinde 422 milyondan fazla insanı etkileyen bu hastalık, erken teşhis ve doğru yönetimle kontrol altına alınabilir.
Diyabet Türleri ve Farkları
Tip 1 diyabet, genellikle çocukluk veya gençlik döneminde ortaya çıkar ve pankreasın insülin üretememesi sonucu gelişir. Tip 2 diyabet ise yetişkinlerde daha sık görülür; vücut insüline direnç geliştirir veya yetersiz insülin üretir. Gestasyonel diyabet ise hamilelik sırasında geçici olarak ortaya çıkan bir formdur ve doğum sonrası genellikle düzelir.
Şeker Hastalığının Belirtileri
- Aşırı susama ve sık idrara çıkma
- Nedensiz kilo kaybı veya kilo artışı
- Sürekli yorgunluk ve enerji düşüklüğü
- Bulanık görme ve göz sorunları
- Yaraların normalden yavaş iyileşmesi
- Ellerde ve ayaklarda uyuşma veya karıncalanma
Tanı Yöntemleri
Diyabet teşhisi için üç temel test kullanılır: Açlık kan şekeri ölçümü (126 mg/dL üzeri), oral glukoz tolerans testi (2. saat 200 mg/dL üzeri) ve HbA1c testi (%6.5 veya üzeri). Rastgele kan şekeri ölçümünde 200 mg/dL’nin üzerindeki değerler de tanıyı destekler.
Tedavi Yaklaşımları
Tip 1 diyabet tedavisinde insülin enjeksiyonları veya insülin pompası zorunludur. Tip 2 diyabette ise tedavi basamakları şunlardır:
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Düşük glisemik indeksli beslenme ve haftada 150 dakika orta tempolu egzersiz
- Oral İlaçlar: Metformin, SGLT2 inhibitörleri veya DPP-4 inhibitörleri
- İnsülin Tedavisi: İlerlemiş vakalarda bazal-bolus insülin rejimleri
Akut ve Kronik Komplikasyonlar
Diyabetik ketoasidoz (tip 1’de) veya hiperozmolar hiperglisemik durum (tip 2’de) acil müdahale gerektirir. Uzun vadede kontrolsüz diyabet; retinopati (körlük riski), nefropati (böbrek yetmezliği), nöropati (ayak yaraları) ve kardiyovasküler hastalıklara yol açabilir.
Önleme Stratejileri
Tip 2 diyabeti önlemek için:
- Vücut ağırlığının %7’si kadar kilo kaybı
- Trans yağlardan kaçınan Akdeniz tipi beslenme
- Düzenli direnç egzersizleri (haftada 3 kez)
- Stres yönetimi için yoga veya nefes teknikleri
Gebelikte Diyabet Yönetimi
Gestasyonel diyabet tanısı alan anne adaylarında; günde 4 kez kan şekeri takibi, karbonhidrat sayımı ve fetal monitörizasyon şarttır. Doğum sonrası hem anne hem bebekte diyabet gelişimi açısından düzenli taramalar yapılmalıdır.
Diyabet Teknolojilerindeki Gelişmeler
Sürekli glikoz izleme (CGM) sistemleri ve akıllı insülin pompaları, kan şekeri dalgalanmalarını %70’e varan oranda azaltır. Yapay pankreas sistemleri ise otomatik insülin doz ayarlamasıyla yaşam kalitesini artırır.
