Psoriatik artrit, sedef hastalığı (psoriasis) ile ilişkili kronik bir inflamatuar eklem hastalığıdır. Sedefli hastaların yaklaşık %30’unda gelişen bu otoimmün bozukluk, eklemlerde ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığına yol açarak yaşam kalitesini önemli ölçüde etkiler. Erken teşhis ve tedavi, kalıcı eklem hasarını önlemede kritik rol oynar.
Belirtiler ve Tipleri
- Eklem Tutulumu: El-ayak parmaklarında "sosis şişliği" (daktilit), omurgada tutulum (spondilit)
- Cilt Bulguları: Pullu-kırmızı deri lezyonları, tırnaklarda çukurlaşma/kalınlaşma
- Diğer Semptomlar: Sabah sertliği (30 dakikadan uzun), entezit (tendon bağlantı noktalarında ağrı), göz iltihabı (üveit)
- Klinik Tipler: Asimetrik oligoartrit, simetrik poliartrit, distal interfalangeal dominant, artritis mutilans
Nedenleri ve Tetikleyiciler
Genetik yatkınlık (HLA-B27 pozitifliği) ve çevresel faktörlerin (stres, enfeksiyonlar, fiziksel travma) etkileşimiyle bağışıklık sistemi eklem dokularına saldırır. Sigara kullanımı ve obezite hastalık şiddetini artıran önemli risk faktörleridir.
Teşhis Yöntemleri
Tanıda klinik muayene bulguları önceliklidir:
- Görüntüleme: Röntgende "kalemli bardak" deformitesi, MR’da erken kemik ödemi
- Laboratuvar: RF negatifliği, CRP/ESR yüksekliği, sinovyal sıvı analizi
- Ayırıcı Tanı: Romatoid artrit, gut, osteoartritten farkları değerlendirilir
Tedavi Yaklaşımları
- İlaç Tedavisi:
- NSAİİ’ler (Diklofenak): Ağrı ve inflamasyon kontrolü
- DMARD’lar (Metotreksat): Hastalık modifikasyonu
- Biyolojik Ajanlar (TNF inhibitörleri, IL-17/23 inhibitörleri): Şiddetli vakalarda
- Fizik Tedavi: Eklem hareket açıklığı egzersizleri, hidroterapi
- Cerrahi: İleri eklem hasarında protez replasmanı
Yaşam Tarzı Önerileri
- Diyet: Omega-3 (somon, ceviz), D vitamini, zerdeçal tüketimi
- Egzersiz: Yüzme, tai chi gibi düşük etkili aktiviteler
- Stres Yönetimi: Yoga ve mindfulness teknikleri
- Cilt Bakımı: Nemlendirici kullanımı ve UV fototerapi
Komplikasyonlar ve Takip
Tedavi edilmeyen vakalarda eklem deformiteleri, kalp-damar hastalıkları ve metabolik sendrom riski artar. Hastaların 3 ayda bir romatoloji kontrolleriyle:
- Eklem hasarı skorlama (Sharp/van der Heijde)
- Yaşam kalitesi ölçekleri (HAQ-DI)
- Cilt tutulum indeksi (PASI) değerlendirilir
Erken agresif tedavi ile hastaların %70’inde remisyon sağlanabilmektedir. Hamilelik planlayan kadınlarda metotreksat kesilmeli, biyolojikler gebelik kategorilerine göre düzenlenmelidir.
