Pnömoni (zatürre), akciğer dokusunun iltihaplanmasıyla ortaya çıkan ciddi bir solunum yolu enfeksiyonudur. Özellikle bebekler, yaşlılar ve kronik hastalığı olanlarda hayati riske yol açabilen bu hastalık, dünya genelinde önemli bir ölüm nedenidir. İşte pnömoni hakkında bilinmesi gereken detaylar:
Pnömoni Nedir?
Pnömoni, alveol adı verilen akciğer keseciklerinin iltihaplı sıvıyla dolması sonucu oksijen alışverişinin bozulmasıdır. Bakteri (en sık Streptococcus pneumoniae), virüs (influenza, COVID-19) veya mantarların neden olduğu bu durum, hafif seyirli olabileceği gibi yoğun bakım gerektirecek kadar ağır da seyredebilir.
Bulaşma Yolları ve Risk Faktörleri
Hastalık, enfekte kişilerin öksürük/hapşırıkla yaydığı damlacıkların solunmasıyla bulaşır. Sigara kullanımı, KOAH, diyabet, bağışıklık sistemi zayıflığı, ileri yaş ve alkolizm riski artıran faktörlerdir. Hastanede yatan hastalarda gelişen nozokomiyal pnömoniler ise daha dirençli mikroorganizmalarla ortaya çıkar.
Belirtiler ve İlerleme
Pnömonide tipik olarak 39°C’yi aşan ateş, titreme, balgamlı öksürük ve nefes darlığı görülür. Derin nefes alırken batıcı göğüs ağrısı, halsizlik ve iştahsızlık eşlik eder. Yaşlılarda bilinç bulanıklığı veya düşük vücut ısısı gibi atipik belirtiler olabilir. Şiddetli vakalarda dudaklarda morarma, tansiyon düşüklüğü ve solunum yetmezliği gelişebilir.
Tanı Yöntemleri
Teşhis için fizik muayenede akciğerde çıtırtı sesleri dinlenir. Akciğer grafisi ile iltihabi odaklar tespit edilir. Kan testlerinde lökosit yüksekliği ve CRP artışı enfeksiyonun şiddetini gösterir. Balgam kültürü ve kan gazı analizi ağır vakalarda uygulanır. Ayırıcı tanı için bazen toraks BT gerekebilir.
Tedavi Protokolleri
Tedavi altta yatan nedene göre planlanır:
- Bakteriyel Pnömoni: Amoksisilin-klavulanat veya seftriakson gibi antibiyotikler.
- Viral Pnömoni: Oseltamivir (grip) veya destek tedavisi.
- Ciddi Vakalar: Oksijen desteği, sıvı resüsitasyonu ve yoğun bakım.
Tedavi süresi 7-14 gün arasında değişir. İstirahat ve bol sıvı tüketimi iyileşmeyi hızlandırır.
Komplikasyonlar
Tedavi edilmeyen pnömoni; akciğer apsesi, ampiyem (akciğer zarında iltihap), sepsis veya solunum yetmezliğine yol açabilir. Özellikle kronik hastalığı olanlarda ölüm oranı %10’a kadar çıkabilir.
Korunma Stratejileri
- Aşılanma: Pnömokok aşısı (65 yaş üstü ve risk grupları) ve yıllık grip aşısı.
- Hijyen: Ellerin sık yıkanması, kalabalık ortamlarda maske kullanımı.
- Sigaranın bırakılması ve bağışıklığı güçlendiren beslenme (C vitamini, çinko).
Risk Grupları ve Acil Belirtiler
65 yaş üstü bireyler, 2 yaş altı çocuklar, KOAH hastaları ve kanser tedavisi görenler acil tıbbi destek gerektiren gruplardır. Nefes almada zorluk, göğüs ağrısı, tansiyon düşüklüğü veya bilinç değişikliklerinde acil servise başvurulmalıdır.
İyileşme ve Takip
Hafif vakalar 2-3 haftada iyileşirken, ileri yaş veya komorbiditesi olanlarda iyileşme süreci 3 aya kadar uzayabilir. Tedavi sonrası kontrol grafisi ile iyileşme doğrulanmalıdır.
