Öksürük, solunum yollarını tahriş edici maddelerden temizleyen koruyucu bir refleks mekanizmasıdır. Akut (2 haftadan kısa), subakut (3-8 hafta) veya kronik (8 haftadan uzun) olarak sınıflandırılır. Öksürük tek başına bir hastalık değil, altta yatan çeşitli sağlık sorunlarının belirtisidir.
Öksürük Türleri ve Özellikleri
- Kuru Öksürük: Balgam üretmeyen, tahriş edici ve inatçı öksürük. Genellikle viral enfeksiyonlar, alerjik rinit veya reflü kaynaklıdır.
- Balgamlı Öksürük: Mukus atılımıyla karakterizedir. Bronşit, zatürre veya KOAH’ta görülür.
- Kruplu Öksürük: Havlar tarzda sert sesle kendini gösterir. Çocuklarda larenks iltihabına işaret eder.
- Boğmaca Öksürüğü: Nöbetler halinde gelir ve nefes alma sırasında "whoop" sesi duyulur.
Yaygın Nedenler
- Enfeksiyonlar: Soğuk algınlığı, grip, sinüzit, bronşit
- Alerjik Reaksiyonlar: Polen, ev tozu akarları, küf
- Solunum Yolu Hastalıkları: Astım, KOAH, akciğer fibrozisi
- Gastrointestinal Sorunlar: Reflü özofajit
- Çevresel Faktörler: Sigara dumanı, hava kirliliği, kimyasal buharlar
- İlaç Yan Etkileri: ACE inhibitörü tansiyon ilaçları
Teşhis Yöntemleri
Doktor öncelikle öksürüğün süresi, karakteri ve eşlik eden semptomları sorgular. Fizik muayenede akciğer sesleri dinlenir. Gerekirse:
- Akciğer grafisi veya BT görüntüleme
- Solunum fonksiyon testleri (spirometri)
- Balgam kültürü veya alerji testleri
- Endoskopi (reflü şüphesinde)
Tedavi Yaklaşımları
- Antibiyotikler: Bakteriyel enfeksiyonlarda
- Antihistaminikler: Alerjik kökenli öksürüklerde
- Bronkodilatörler: Astım ve KOAH’ta nefes açıcı ilaçlar
- Asit Baskılayıcılar: Reflü tedavisinde
- Öksürük Şurupları:
- Ekspektoranlar: Balgamı sulandırır (Guaifenesin)
- Antitüssifler: Kuru öksürükte refleksi baskılar (Dekstrometorfan)
Evde Uygulanabilecek Destekleyici Yöntemler
- Nemlendirme: Buhar makinesi veya sıcak duş ile solunum yollarını rahatlatma
- Ballı Bitki Çayları: Ihlamur, zencefil, adaçayı
- Tuzlu Su Gargarası: Boğaz tahrişini azaltır
- Su Tüketimi: Günde 2-2.5 litre su balgamı inceltir
Acil Müdahale Gerektiren Durumlar
- Öksürükle birlikte ağızdan kan gelmesi
- Nefes darlığı veya göğüste şiddetli ağrı
- Yüksek ateş (39°C üzeri)
- Boyunda şişlik ve yutma güçlüğü
Korunma Stratejileri
- Sigarayı bırakma ve pasif içicilikten kaçınma
- Alerjen maruziyetini azaltmak için HEPA filtreli hava temizleyiciler
- Grip ve zatürre aşılarını düzenli yaptırma
- Reflüyü tetikleyen baharatlı gıdalar ve kafeinden uzak durma
Öksürüğün Yaş Gruplarına Göre Farklılıkları
Çocuklarda en sık viral enfeksiyonlar ve astım neden olurken, yetişkinlerde KOAH ve reflü ön plandadır. Yaşlılarda ise akciğer enfeksiyonları ve kalp yetmezliği kaynaklı öksürükler daha sık görülür.
Öksürüğe Eşlik Eden Diğer Belirtiler
- Gece terlemesi ve kilo kaybı (tüberküloz şüphesi)
- Hırıltılı solunum (astım krizi)
- Mide ekşimesi ve ağza acı su gelmesi (reflü)
