Mononükleoz (öpücük hastalığı), Epstein-Barr virüsünün (EBV) neden olduğu bulaşıcı bir enfeksiyondur. Özellikle ergenlik çağındaki gençlerde ve genç yetişkinlerde yaygın görülen bu hastalık, boğaz ağrısı, yorgunluk ve lenf bezlerinde şişlik gibi belirtilerle kendini gösterir.
Mononükleoz Nedir?
Halk arasında "öpücük hastalığı" olarak bilinen mononükleoz, tükürük ve yakın temasla bulaşan viral bir enfeksiyondur. EBV virüsü vücuda girdikten sonra B lenfositleri enfekte eder ve bağışıklık sisteminin aşırı tepkisine neden olur. Hastalık genellikle 15-25 yaş arasında görülür ve 4-6 hafta sürebilir.
Nasıl Bulaşır?
- Tükürük Yolu: Öpüşme, aynı bardağı kullanma veya yemek kaşığı paylaşma
- Kan Nakli: Nadiren enfekte kan ürünleriyle
- Organ Nakli: EBV taşıyıcısından alınan organlarla
Virüs bulaştıktan sonra 4-6 hafta kuluçka dönemi vardır. Bulaşıcılık semptomlar başlamadan önce en yüksektir ve iyileştikten sonra aylarca tükürükle virüs saçılımı devam edebilir.
Belirtiler ve Seyir
Hastalık üç aşamada ilerler:
- Başlangıç Dönemi: Halsizlik, baş ağrısı ve kas ağrıları
- Akut Dönem:
- 39°C’yi aşan ateş
- Şiddetli boğaz ağrısı ve bademciklerde beyaz iltihap
- Boyun, koltukaltı ve kasık lenf bezlerinde şişlik
- Dalak büyümesi (%50 vakada)
- İyileşme Dönemi: Yorgunluk haftalar veya aylar sürebilir
Teşhis Yöntemleri
- Fizik Muayene: Bademcik iltihabı, lenfadenopati ve dalak büyümesinin tespiti
- Kan Testleri:
- Monospot Testi: %85 doğrulukla heterofil antikorları saptar
- Tam Kan Sayımı: Lenfositoz ve atipik lenfositlerin varlığı
- EBV Antikor Paneli: IgG/IgM testleri ile kesin tanı
- Karın Ultrasonu: Dalak büyüklüğünün değerlendirilmesi
Tedavi ve Yönetim
Spesifik antiviral tedavi yoktur. Semptomatik yaklaşım önerilir:
- Ağrı Kesiciler: Parasetamol (aspirin Reye sendromu riski nedeniyle kullanılmaz)
- Boğaz Ağrısı: Tuzlu su gargarası ve pastiller
- Komplikasyonlar: Streptokok enfeksiyonu eşlik ediyorsa antibiyotik (ampisilin döküntüye neden olabilir)
- Dinlenme: İlk 4 hafta spor yasak (dalak rüptürü riski)
Komplikasyonlar
- Dalak Rüptürü: Ani karın ağrısı ve sol omuza vuran ağrı (acil cerrahi gerektirir)
- Karaciğer Tutulumu: Sarılık ve karaciğer enzimlerinde yükselme
- Nörolojik: Menenjit, Guillain-Barré sendromu
- Hematolojik: Hemolitik anemi, trombositopeni
Korunma ve Önlemler
- Kişisel eşyaların (diş fırçası, bardak) paylaşılmaması
- Öpüşme ve yakın temastan kaçınma
- Bağışıklığı baskılanmış kişilerin EBV aşısı için doktora danışması
- Dalak büyümesi olanlarda travmadan korunma
Ne Zaman Hastaneye Başvurulmalı?
- Yutkunamayacak kadar şiddetli boğaz ağrısı
- Solunum güçlüğü veya karın ağrısı
- Ciddi baş ağrısı ve ense sertliği
- İdrar renginde koyulaşma veya gözlerde sararma
Mononükleoz tanısı alan hastaların dahiliye veya enfeksiyon hastalıkları uzmanı tarafından takip edilmesi önerilir. İyileşme döneminde yorgunluk devam ediyorsa B12 vitamini ve demir takviyeleri değerlendirilebilir.
