Lösemi, kemik iliğinde anormal kan hücrelerinin kontrolsüz çoğalmasıyla karakterize bir kanser türüdür. Halk arasında "kan kanseri" olarak bilinen bu hastalık, beyaz kan hücrelerinin (lökositler) DNA’larında meydana gelen hasar sonucu ortaya çıkar. Akut ve kronik olmak üzere iki ana formu vardır ve her yaş grubunda görülebilir.
Lösemi Türleri
- Akut Lösemiler: Hızlı ilerler ve acil tedavi gerektirir.
- Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL): Çocuklarda en sık görülen tip.
- Akut Miyeloid Lösemi (AML): Yetişkinlerde daha yaygın.
- Kronik Lösemiler: Yavaş seyreder, yıllar içinde belirti verir.
- Kronik Lenfositik Lösemi (KLL): 60 yaş üstünde sık.
- Kronik Miyeloid Lösemi (KML): Philadelphia kromozomu ile ilişkili.
Löseminin Yaygın Belirtileri
- Kansızlık (Anemi): Halsizlik, nefes darlığı, soluk cilt
- Sık Enfeksiyonlar: Nötropeni nedeniyle zatürre, idrar yolu enfeksiyonları
- Kanamalar: Burun kanaması, diş eti kanamaları, cilt altı morlukları
- Kemik Ağrıları: Özellikle sırt ve bacaklarda şiddetli ağrı
- Lenf Nodu Şişlikleri: Boyun, koltuk altı ve kasıkta ele gelen kitleler
- İstemsiz Kilo Kaybı: 6 ayda %10’dan fazla
Risk Faktörleri ve Nedenleri
- Genetik Yatkınlık: Down sendromu, Li-Fraumeni sendromu
- Radyasyona Maruziyet: Nükleer kazalar, radyoterapi öyküsü
- Kimyasallar: Benzen (petrol ürünleri, boyalar)
- Sigara ve Alkol: AML riskini 1.5 kat artırır
- Viral Enfeksiyonlar: HTLV-1 virüsü ile ilişki
Tanı Yöntemleri
- Tam Kan Sayımı (Hemogram): Anormal lökosit ve trombosit değerleri
- Periferik Yayma: Mikroskopta blast hücrelerin görülmesi
- Kemik İliği Biyopsisi: Kesin tanı için altın standart
- Akım Sitometrisi: Hücre tipinin belirlenmesi
- Genetik Testler: Philadelphia kromozomu (KML’de)
Tedavi Seçenekleri
- Kemoterapi: İndüksiyon, konsolidasyon ve idame evreleri
- Hedefe Yönelik Tedaviler:
- İmatinib: KML’de kullanılan TKI inhibitörü
- Monoklonal Antikorlar: Rituksimab (KLL’de)
- Kök Hücre Nakli: Allojenik veya otolog nakil
- Radyoterapi: Santral sinir sistemi tutulumunda
- İmmünoterapi: CAR-T hücre tedavisi (refrakter ALL’de)
Tedavi Yan Etkileriyle Başa Çıkma
- Nötropenik Diyet: Çiğ sebze/meyveden kaçınma
- Ağız Bakımı: Mukozit önlemek için tuzlu su gargarası
- Psikolojik Destek: Anksiyete ve depresyon için terapi
Prognozu Etkileyen Faktörler
- Yaş (60 yaş üstünde kötü prognoz)
- LDH yüksekliği
- Kromozomal anomaliler (AML’de FLT3 mutasyonu)
- Tanı anındaki lökosit sayısı
Korunma ve Erken Tanı
- Mesleki Önlemler: Benzen maruziyetinde N95 maske
- Düzenli Check-up: Açıklanamayan morluk veya halsizlikte hemogram
- Genetik Danışmanlık: Aile öyküsü varsa
Lösemi tedavisinde son 10 yılda sağkalım oranları önemli ölçüde artmıştır. Çocukluk çağı ALL’sinde %90’a varan başarı sağlanırken, erişkin AML’sinde bu oran %40-60 arasındadır. Tedavi sürecinde hematoloji uzmanı, onkolog ve psikoonkologdan oluşan multidisipliner ekip çalışması kritiktir.
