Homosistein, vücutta metiyonin adlı aminoasidin metabolizması sırasında üretilen bir ara maddedir. Normalde B vitaminleri (özellikle B6, B12 ve folat) yardımıyla zararsız bileşenlere dönüştürülür. Ancak bu süreçte yaşanan aksaklıklar kandaki homosistein düzeylerinin yükselmesine yol açar. Yüksek homosistein seviyeleri, damar iç yüzeyinde hasara neden olarak kardiyovasküler hastalık riskini önemli ölçüde artırır.
Homosistein Yüksekliğinin Sağlık Riskleri
Yüksek homosistein düzeyleri damar sertliği (ateroskleroz) gelişimini hızlandırır. Damar duvarlarında plak oluşumuna zemin hazırlayarak kalp krizi, inme ve periferik arter hastalığı riskini 2-3 kat artırabilir. Ayrıca Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıklarla, osteoporozla ve düşük riskiyle de ilişkilendirilmektedir. Homosistein yüksekliği özellikle diyabet hastalarında böbrek hasarını hızlandırabilir.
Yüksekliğine Neden Olan Faktörler
- Beslenme Eksiklikleri: B12, B6 vitamini ve folat yetersizliği başlıca nedenlerdendir.
- Genetik Yatkınlık: MTHFR gen mutasyonu homosistein metabolizmasını bozar.
- Kronik Hastalıklar: Böbrek yetmezliği, tiroid problemleri ve sedef hastalığı.
- Yaşam Tarzı: Sigara kullanımı, aşırı alkol tüketimi ve hareketsizlik.
- İlaçlar: Metotreksat, fenitoin gibi bazı ilaçlar düzeyi yükseltebilir.
Tanı ve Test Süreci
Homosistein seviyesi kanda ölçülür. Aç karnına yapılan testte:
- Normal Değer: 5-15 µmol/L
- Sınırda Yüksek: 15-30 µmol/L
- Yüksek Risk: 30 µmol/L üzeri
Özellikle erken yaşta kalp hastalığı öyküsü olanlarda, tekrarlayan düşüklerde veya açıklanamayan nörolojik semptomlarda bu test istenir.
Tedavi ve Yönetim Stratejileri
- Vitamin Takviyeleri:
- Folik asit (400-1000 mcg/gün)
- B12 vitamini (1000 mcg/gün)
- B6 vitamini (10-50 mg/gün)
- Diyet Düzenlemeleri:
- Koyu yeşil yapraklı sebzeler (folat kaynağı)
- Yumurta, balık, süt ürünleri (B12 kaynağı)
- Baklagiller ve tam tahıllar (B6 kaynağı)
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
- Sigara ve alkolün bırakılması
- Düzenli aerobik egzersiz (haftada 150 dakika)
- Omega-3 takviyeleri
Önleme ve İzlem
Risk grubundaki bireylerde yıllık homosistein kontrolü önerilir. Hamilelik planlayan kadınlarda folik asit takviyesine gebelikten 3 ay önce başlanmalıdır. MTHFR mutasyonu taşıyıcılarında aktif B9 formu (metilfolat) kullanımı etkinliği artırır. Tedavi sonrası seviyelerin 3 ayda bir ölçülmesi gerekir.
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Homosistein yüksekliği şüphesinde iç hastalıkları (dahiliye) veya kardiyoloji uzmanına başvurulmalıdır. Nörolojik semptomlarda nöroloji, gebelik komplikasyonlarında ise kadın hastalıkları ve doğum uzmanı desteği alınmalıdır.
