Dismenore, adet dönemlerinde şiddetli kramp tarzı ağrılarla karakterize yaygın bir jinekolojik şikayettir. Kadınların %50-90’ını hayatlarının bir döneminde etkileyen bu durum, okul/iş devamsızlığının önemli nedenlerindendir. İki ana tipi vardır: Primer (altta yatan patoloji olmadan) ve Sekonder (patolojik nedenli).
Primer ve Sekonder Dismenore Farkları
Primer dismenore genellikle ilk adetten 1-2 yıl sonra başlar, 25 yaş sonrası azalır. Ağrı kasıkta kramplar şeklindedir. Sekonder dismenore ise endometriozis, adenomyozis, rahim miyomları veya pelvik enfeksiyon gibi yapısal problemlerden kaynaklanır. Ağrı adet öncesi başlar ve tüm siklusa yayılabilir.
Belirtiler ve Eşlik Eden Semptomlar
Tipik belirti alt karında dalgalar halinde gelen kramplardır. Bunlara sıklıkla bel ağrısı, bulantı-kusma, ishal, baş ağrısı ve yorgunluk eşlik eder. Sekonder dismenorede ağır kanama, ilişki sırasında ağrı ve düzensiz kanamalar görülebilir.
Teşhis Yöntemleri
Tanıda detaylı hasta öyküsü kritiktir. Jinekolojik muayene, transvajinal ultrason ile yapısal anomaliler araştırılır. Şüpheli vakalarda laparoskopi veya MR gibi ileri görüntüleme kullanılır. Endometriozis şüphesinde CA-125 testi istenebilir.
Medikal Tedavi Seçenekleri
- NSAİİ’ler: İbuprofen/naproksen gibi ilaçlar prostaglandin üretimini baskılar (ilk tercih).
- Hormonal Tedaviler: Doğum kontrol hapları, hormonal spiraller (Mirena) veya implantlar.
- Antidepresanlar: Kronik vakalarda SNRI grubu ilaçlar.
- Nörolitik Bloklar: Şiddetli vakalarda uterin sinir ablasyonu.
Sekonder Dismenorede Cerrahi Yaklaşımlar
Altta yatan nedene yönelik olarak laparoskopik endometriozis eksizyonu, miyomektomi veya histerektomi uygulanabilir. Rahim içi yapışıklıklar (Asherman sendromu) histeroskopi ile tedavi edilir.
Doğal ve Destekleyici Tedaviler
- Isı Uygulaması: Karına sıcak su torbası uygulaması ağrıyı %30-50 azaltır.
- Fiziksel Aktivite: Düzenli yürüyüş ve yoga endorfin salınımını artırır.
- Beslenme: Omega-3 (somon, ceviz), magnezyum (ıspanak, badem) ve B1 vitamini takviyeleri.
- Akupunktur: Kontrollü çalışmalarda ağrı skorlarında %40 azalma sağlar.
Risk Faktörleri ve Önleme
Sigara kullanımı, obezite, erken menarj (12 yaş öncesi) ve psikolojik stres riski artırır. Düzenli egzersiz, sigara bırakma ve düşük yağlı bitkisel beslenme koruyucudur.
Acil Durum Sinyalleri
Ateş, bayılma, ani şiddetli ağrı veya kokulu akıntı durumunda acil servise başvurulmalıdır. Ağrı kesicilere yanıt vermeyen vakalarda jinekoloğa 3 ay içinde görünmek gerekir.
Yaşam Kalitesini Artırma Stratejileri
Adet döneminde ağır fiziksel aktiviteden kaçınmak, hidrasyonu artırmak ve Nefes egzersizleri (4-7-8 tekniği) günlük yaşamı kolaylaştırır. Psikoterapi, kronik ağrıyla baş etmede etkilidir.
