Bel fıtığı, omurgalar arasındaki disklerin yırtılarak sinir köklerine baskı yapması sonucu ortaya çıkan nörolojik bir rahatsızlıktır. Özellikle 30-50 yaş arası yetişkinlerde sık görülen bu durum, şiddetli ağrı ve hareket kısıtlılığına yol açabilir.
Bel Fıtığının Nedenleri
Disk dejenerasyonu genellikle yaşlanma süreciyle ilişkilidir, ancak ağır kaldırma, ani dönme hareketleri veya uzun süreli vibrasyona maruz kalma gibi mekanik stresler de riski artırır. Obezite, sigara kullanımı ve genetik yatkınlık diğer önemli faktörlerdir. Mesleki olarak inşaat işçileri, şoförler ve fiziksel güç gerektiren işlerde çalışanlar daha fazla risk altındadır.
Belirtiler ve İlerleyiş
- Ağrı: Kalçadan bacağa yayılan keskin, elektrik çarpması benzeri ağrı (siyatalji)
- Uyuşma ve Karıncalanma: Bacaklarda veya ayaklarda his kaybı
- Kas Güçsüzlüğü: Ayak bileğinde düşme (foot drop) veya merdiven çıkmada zorluk
- Refleks Kaybı: Diz veya ayak bileği reflekslerinde azalma
- İdrar/Büyük Tuvalet Kontrol Sorunları (kauda equina sendromu acil müdahale gerektirir)
Teşhis Yöntemleri
Fizik muayenede düz bacak kaldırma testi (Lasegue) pozitifliği önemli bir bulgudur. Manyetik rezonans görüntüleme (MRI), fıtıklaşmanın yerini ve sinir basısının şiddetini net olarak gösterir. Elektromiyografi (EMG) sinir hasarının derecesini değerlendirmek için kullanılır.
Tedavi Seçenekleri
-
Konservatif Tedavi:
- İstirahat ve aktivite modifikasyonu
- NSAİİ’ler (ibuprofen) ve kas gevşeticiler
- Epidural steroid enjeksiyonları
- Fizik tedavi (lumbar traksiyon, TENS, terapötik egzersizler)
-
Cerrahi Müdahale:
- Mikrodiskektomi: Mikroskop altında fıtıklaşmış diskin çıkarılması
- Endoskopik Diskektomi: Küçük kesiyle yapılan minimal invaziv yöntem
- Füzyon Cerrahisi: İstikrarsız vakalarda omurga kaynaştırma
Rehabilitasyon Süreci
Ameliyat sonrası 4-6 haftalık korse kullanımı önerilir. Haftada 3 kez yapılan su içi egzersizler ve nöromobilizasyon teknikleri iyileşmeyi hızlandırır. Hastaların %70’i 6 haftada günlük aktivitelere dönebilir.
Korunma Stratejileri
- Dizleri bükerek ağırlık kaldırmak
- Bel desteği olan ergonomik sandalyeler kullanmak
- Haftada 150 dakika yüzme veya yürüyüş
- Karın ve sırt kaslarını güçlendiren pilates hareketleri
- Vücut kitle indeksini 25 altında tutmak
Hangi Durumlarda Acil Müdahale Gerekir?
- İdrar/büyük tuvalet kaçırma
- Ani bacak felci
- Cinsel fonksiyon kaybı
- Şiddetli ağrıya refakat eden ateş (enfeksiyon şüphesi)
Tedavi seçimi hastanın yaşı, fıtığın büyüklüğü ve nörolojik bulgulara göre belirlenir. Erken evre vakalarda konservatif tedavi %80 başarı sağlarken, ilerlemiş olgularda cerrahi kaçınılmazdır.
