Zika Virüsü

Zika Virüsü Nedir?

Zika virüsü; yirminci yüzyılda öncelikle maymunlarda ve sonra insanlarda enfeksiyonlara yol açtığı tespit edilmiş bir virüstür. Zika virüsü; dang ve sarı humma hastalıklarının etkenleri gibi Aedes cinsi sivrisinekler aracılığıyla insanlara ulaşmaktadır.

İnsanların Zika virüsüyle enfekte olması her zaman rahatsızlığa yol açmaz ve kişi kas ağrısı, kırgınlık gibi hafif şikayetlerle hastalığı birkaç gün içinde atlatabilir. 

Ancak Zika virüsünün vücuda ne kadar alındığı, kişinin bağışıklık sisteminin gücü, başka kişilere virüsü taşıma ihtimali bu virüsle enfekte olmanın ciddiyetini belirleyen etkenlerdir. 

Zika virüsünü taşıyan sivrisineklerin insanları sıklıkla gün içerisinde ısırdıkları bilinmektedir. Virüsün görüldüğü; Amerika, Afrika, Pasifik gibi bölgelerde gün içerisinde uzun kıyafetler giyilmesi, yataklarda cibinlik kullanılması, evlerin ilaçlanması ve kişilerin sinek kovucu ürünler kullanması, hastalığa yakalanma riskini azaltabilmektedir.

Hastalığa yakalanan kişilerin pek çoğu hastalığı belirtisiz olarak geçirir, belirtilerin görüldüğü durumlarda belirtiler genellikle Zika virüs ile enfekte olduktan üç ila on dört gün sonra ortaya çıkmakta ve iki ila yedi gün sürmektedir.

Zika virüs enfeksiyonu ilk defa 2007 yılında salgına sebep olmuştur. Zika virüs enfeksiyonunun sıklıkla belirti vermemesine ve hafif atlatılmasına karşın, salgına sebep olması virüsün dünya çapında bilinir hale gelmesine ve ortaya çıkan hastalıkların önlenmesi ve tedavisi için çalışmaların artırılmasına sebep olmuştur. 

Araştırmalar sırasında bazı durumların, hastalığı ciddileştirebileceği görülmüştür. 

Bu durumlar şu şekilde sayılabilir:

• Gebelik: Zika virüsü ile enfekte olan gebelerde düşükler, erken doğumlar ve ölü doğumlar daha sık görülmektedir. Canlı doğan bebeklerde beynin bir bölümünün gelişmemesine bağlı olarak mikrosefali (bedene oranla küçük kafa, kısa baş çevresi) görülme sıklığı artmıştır. Mikrosefali görülen bebeklerin bilişsel gelişimi yeterli olamamaktadır.
• Cinsel Aktiflik, Kan ve Organ Bağışı: Zika virüsün bulaşıcılığı yüksektir. Cinsel ilişki, enfekte kişiden kan ve organ bağışının alınması, kanamalı yaraların teması, damar yolu enjeksiyonları sırasında kişilerin aynı iğneyi paylaşması, enfekte kişinin sağlıklı kişiye Zika virüsü bulaştırma ihtimalinin yüksek olduğu durumlardır.
• Doğumsal Zika Virüs Enfeksiyonu: Gebelerin Zika virüs ile enfekte olduğu durumlarda, gebeler herhangi bir belirti göstermese de virüs bebekte enfeksiyona sebep olabilir. Gebe bir kadının Zika virüsü taşıyan bir kişiyle teması, bebeğin sağlıklı doğma şansını düşürür ve bebeğin gelişimi izlenirken virüsten etkilendiğine dair bulguların ortaya çıkması bebeğin kürtaj ile alınmasını gündeme getirebilir. Bebeğe gebelik sırasında bulaşmayan Zika virüs normal doğum sırasında bulaşarak konjenital (doğumsal) Zika virüs enfeksiyonuna neden olabilir.
• Gullian Barre Sendromu: Zika virüs enfeksiyonuna bağlı Gullian Barre Sendromu, genellikle yetişkinlerde ve çocukluk döneminin sonlarındaki kişilerde görülmektedir. Gullian Barre, vücudun bağışıklık sisteminin kendi sinir hücrelerine saldırması ile görülen ilerleyici kas zayıflığıdır.

Zika Virüsü Belirtileri Nelerdir?

Zika virüsü ile enfekte olan kişiler, herhangi bir belirti göstermeyebilir veya hastalığı soğuk algınlığına benzer belirtilerle atlatabilirler. Belirti gösteren kişilerde belirtiler genellikle üç ila on dört gün içerisinde ortaya çıkar ve beş ila yedi gün sürer. 

Zika virüsü ile enfekte olan kişide görülebilen belirtiler şu şekildedir:

• Ateş / Vücut sıcaklığının yükselmesi
• Ciltte döküntü
• Konjonktivit (kırmızı göz hastalığı)
• Kas ve eklemlerde ağrı
• Kırgınlık
• Baş ağrısı
  

Zika virüs enfeksiyonları daha ağır seyredebilir ve daha çok şikayete yol açabilir. 

Zika virüs enfeksiyonun ağır seyrettiği durumlarda kişide şunlar görülebilir:

• Zika virüse enfekte olan anneden doğan bebeklerin kafası normalden küçük olabilir. (mikrosefali) Ayrıca gebelerin Zika virüsünü bebeğe bulaştırması; ölü doğum, erken doğum ve düşüğe sebep olabilir. Ayrıca doğan çocukta görme bozuklukları, duyma kaybı, yetişme gerilikleri görülebilir.
• Zika virüs enfeksiyonu olan bazı kişilerde (özellikle yetişkinler ve büyük çocuklar) ilerleyişi kas zayıflığı görülebilir. Zika virüs enfeksiyonu geçiren kişilerde ilerleyici bir kas zayıflığı olan Gullian Barre’ın, Zika virüsle karşılaşmaya kişilere oranla daha sık ortaya çıktığı bilinmektedir.
• Eklemlerde hareket kısıtlılığı ortaya çıkabilir.

Zika Virüsü Nedenleri Nelerdir?

Zika virüs hastalığına, Zika virüsün Aedes cinsi sivrisinekler aracılığıyla kişiye bulaşması sebep olmaktadır. Bu sinekler gündüz aktif olarak insanları ısırmaktadır. 

Aedes cinsi sivrisineklerin yoğun olduğu Güney Amerika, Afrika ve Pasifik gibi bölgelerde gündüz sinek kovucu gibi önlemler alınmadan bulunulması Zika virüsünün sinekler aracılığıyla kişiye bulaşmasın ve kişide enfeksiyon oluşturmasına neden olabilir. 

Zika Virüsü Teşhisi

Zika virüs hastalığı genellikle özgün belirtiler vermemektedir. Kişide Zika virüsün endemik olduğu bölgeler ile temas öyküsü olması durumunda Zika virüs enfeksiyondan şüphelenilir. 

Endemik bölgeyle temas öyküsü; kişinin Zika virüsünün yoğun olduğu bir bölgeye seyahat etmiş olması, böyle bir kişi ile cinsel temasının bulunması, Zika virüs için test edilmemiş kan ve kan ürünlerinin kişiye nakledilmesi gibi pek çok şekilde olabilmektedir. 

Zika virüs enfeksiyonu dan şüphelenilen ancak belirti göstermeyen gebelerin bebeklerinin ultrasonografi ile sağlık değerlendirilmesi yapılır. 

Bebekteki gelişimin gebelik haftasının gerisinde olması, bebeğin başının sağlıklı sınırlara göre küçük kalması, beyin gelişiminde bozukluklar ve beyin dokusunda azalma saptanması Zika enfeksiyonu ihtimalini kuvvetlendiren bulgulardır.

Bebeğin içerisinde bulunduğu amniyon kesesinin  içerisinde yer alan amniyon sıvısı bir iğne yardımıyla alınarak Zika virüsü açısından test edilebilmektedir. Sıvıda virüsün saptanması bebeğin enfekte olduğuna yönelik en anlamlı bulgudur. 

Zika virüs enfeksiyonu dan şüphelenilen kişilerde kan ve idrar testlerinde virüs araştırılabilir. Zika virüsü için endemik bir bölgeden gelen kişilerin test sonuçları negatif çıktığında testlerin, kişiler bölgeden ayrıldıktan on iki hafta sonra tekrarlanması, vücuda giren az miktarda Zika virüsünün gözden kaçırılması önler. 

Zika Virüsü Tedavisi

Zika virüsün kendine özgü bir tedavisi bulunmamaktadır. Zika virüs ile enfekte olan kişiler belirtilerine yönelik tedavi alırlar. Zika virüsten etkilenerek doğan bebekler için verilebilecek herhangi bir tedavi yoktur. 

Bebeklerin hayatları boyunca yaşayacakları sakatlıklarına yönelik uygun yetiştirme koşulları sunulabilir. Zika virüsün bebeklere olan etkisi geri dönüşsüz olduğu için virüsten etkilenen gebelerde kürtaj (dilatasyon ve küretaj) bir seçenek olarak sunulmaktadır. 

Erişkinler Zika virüs enfeksiyonu bulaşma ihtimali olan bölgelere gittiklerinde; erkekler üç, kadınlar iki hafta boyunca bariyer yöntemler ile korunmada cinsel ilişkiye girmemelidir. 

Zika virüs için geliştirilmiş herhangi bir aşı bulunmamaktadır, bu sebeple kişinin Zika virüs ile enfekte olma riskini en aza indirmesi kendini koruması için en önemli yoldur. 

Zika Virüsü enfeksiyonuna kişinin ateşinin yükselmesi ciddi sorunlara yol açabilir. Havale geçirme durumunda kişi geri dönüşsüz olarak pek çok bilişsel yeteneğini kaybedebilmektedir. Bu sebeple hastalara parasetamol grubu ağrı kesiciler önerilebilmektedir.

Zika Virüsü Tedavi Edilmezse

Zika virüsünün ciddiye alınmadığı durumlarda virüsle enfekte olmuş kişi bu virüsü pek çok kişiye yayabilir. Zika virüsü 2007 yılında pek çok farklı kıtada görülen bir salgına yol açmıştır. 

Virüsü taşıyan kişi kendi kan ürünleri ve cinsel yaşamıyla virüsü kimseye bulaştırma bile o kişiyi ısıran bir sineğin başka birini ısırması ile kişinin kanındaki Zika virüsü, sağlıklı kişiye taşınarak onu da enfekte edebilir. 

Gebelerin enfekte olması durumunda ölü doğum, erken doğum, düşük ve doğumsal Zika virüs enfeksiyonuna sahip bebeklerin oranı artar. Doğumsal Zika virüs enfeksiyonu bebeklerde bilişsel sorunlar, görme bozuklukları, işitme kaybı ve gelişme geriliklerine sebep olabilir.

Gullian Barre Sendromu ve mikrosefali, doğumsal Zika virüs enfeksiyonu taşıyan bebeklerde sağlıklı bebeklere oranla daha sık görülmektedir. 

Zika Virüsü Ne İyi Gelir?

Zika virüsü ile  enfekte olan kişilerin bol sıvı tüketmesi, dinlenmesi ve virüsü bulaştırabileceği temaslarda bulunmaması önemlidir. Zika virüs enfeksiyonundan şüphelenildiğinde mutlaka hastaneye gidilmeli ve varsa yurt dışı ile temas öyküsü anlatılmalıdır. 

Zika virüs enfeksiyonu çoğunlukla kendiliğinden iyileşmektedir. 

Zika virüsü ile enfekte olmamak için alınabilecek önlemler bulunmaktadır:

• Endemik bölgelerde sivrisinek ısırıklarından korunmak için uzun, vücudu kapatan kıyafetlerin giyilmesi
• Evlere böcek ilaçlaması yapılması 
• Evden çıkarken sinek kovucu spreylerin kullanılması
• Endemik bölgelerde yaşayan veya endemik bölge temaslısı olanların Zika virüs belirtileri gösterdiklerini kimseye bulaştırmamaya özen göstererek hastaneye başvurması.

Zika Virüsü Ne İyi Gelmez?

Sağlıklı bir kişi için önemsiz bir rahatsızlığa sebep olacak Zika virüs enfeksiyonu, gebelerin çocuklarını kaybetmelerine, hastalığı ağır geçirenlerde ilerleyici kas güçsüzlüklerine sebep olmaktadır. 

Zika virüs ile enfekte olduğunu düşünen kişilerin hastalığı hafif atlatıyor gözükseler de başkalarına bulaştırmamaları ve kendilerinde herhangi bir acil sağlık sorunu olduğunda enfekte oldukları bilinecek daha doğru tedavi edilebilmeleri için durumlarını sağlık kuruluşlarına bildirmeli ve gerekli görüldüğünde karantinaya alınmalıdır. 

Enfeksiyonun ciddiye alınmaması pek çok insan için ölümcül olabilir. 

Zika Virüsü için Hangi Doktora Gidilir?

Zika virüs enfeksiyonu sıklıkla gebeler için doğacak çocuklarına zarar vermesi açısından risklidir. 

Bu sebeple Zika virüs enfeksiyonundan şüphelenen gebelerin Kadın Hastalıkları ve Doğum uzmanları ile durumu paylaşmaları ve bebeğin sağlık durumunun değerlendirilmesi gereklidir. 

Zika virüs enfeksiyonunun ciddi belirtilerini gösteren kişiler Enfeksiyon Hastalıkları bölümlerine başvurabilirler.