Yabancı cisim aspirasyonu, katı bir nesnenin solunum yollarına kaçmasıyla ani nefes darlığı ve öksürükle kendini gösteren acil bir durumdur. Özellikle 1-3 yaş arası çocuklarda sık görülür ve zamanında müdahale edilmezse hayati riske yol açabilir.
En Yaygın Nedenler ve Risk Grupları
Kuruyemiş, madeni para, küçük oyuncak parçaları veya yiyecek parçaları en sık aspirasyona neden olan cisimlerdir. Erkek çocuklarında kızlara oranla 2 kat fazla görülür. Yürümeye başlayan çocuklar, nörolojik hastalığı olanlar ve yaşlılar en riskli gruplardır. Koşarken yemek yeme, gülerken veya ağlarken beslenme gibi davranışlar riski artırır.
Belirtiler Nasıl Ortaya Çıkar?
Semptomlar cismin yerleştiği bölgeye göre değişir:
- Üst Solunum Yolu Tıkanıklığı: Ani morarma, nefes alamama, boğulma sesleri.
- Bronş Tıkanıklığı: Nefes alırken ıslık sesi, inatçı öksürük, tek taraflı solunum sesinde azalma.
- Kısmi Tıkanma: Hırıltılı solunum, tekrarlayan zatürre atakları, açıklanamayan ateş.
Kronik vakalarda 2-3 hafta sonra ateş, balgam ve kilo kaybı gelişebilir.
Teşhis Yöntemleri
- Akciğer Grafisi: Metal para gibi radyoopak cisimler direkt görülür. Plastik veya organik maddelerde dolaylı bulgular (hava hapsi, atelektazi) aranır.
- Bilgisayarlı Tomografi (BT): Radyolüsent cisimlerin yerini 3 boyutlu tespit eder.
- Bronkoskopi: Altın standart yöntemdir. Hem tanı hem tedavi amacıyla kullanılır.
Acil Müdahale ve Tedavi Protokolleri
- Heimlich Manevrası: Bilinçli hastalarda karından ani bası uygulanır.
- Rijit Bronkoskopi: Genel anestezi altında cisim çıkarılır. Özel forsepslerle kırılgan cisimler (fasulye, fıstık) bütün halde alınır.
- Fiberoptik Bronkoskopi: Kısmi tıkanmalarda lokal anestezi ile uygulanır.
- Trakeotomi: Üst solunum yolu ödemi gelişen vakalarda hava yolu açılır.
İşlem sonrası 24 saat hastane gözlemi gerekir. Komplikasyon gelişirse kortikosteroid verilebilir.
Olası Komplikasyonlar
- Akciğer absesi, bronşiektazi veya pnömotoraks
- Tekrarlayan zatürre atakları
- Bronş stenozu (daralma)
- Uzun vadeli solunum fonksiyon kaybı
Korunma Stratejileri
- 5 yaş altı çocuklara fındık, patlamış mısır gibi yiyecekler verilmemeli.
- Küçük parçalı oyuncaklar çocuklardan uzak tutulmalı.
- Yemek yerken koşma, gülme veya ağlama davranışları engellenmeli.
- Risk gruplarında yiyecekler küp şeklinde değil, püre halinde sunulmalı.
Hangi Durumlarda Acil Başvurulmalı?
- Nefes alamama, morarma veya bilinç kaybı durumunda 112 aranmalı.
- 48 saatten uzun süren açıklanamayan öksürük ve hırıltıda göğüs hastalıkları uzmanına gidilmeli.
- Tekrarlayan akciğer enfeksiyonlarında yabancı cisim şüphesi araştırılmalı.