Ürtiker (halk arasında kurdeşen), ciltte aniden ortaya çıkan kaşıntılı kırmızı kabarıklıklarla karakterize yaygın bir cilt rahatsızlığıdır. Akut (6 haftadan kısa) veya kronik (6 haftadan uzun) formlarda görülebilen bu durum, yetişkinlerin %20’sini hayatlarında en az bir kez etkiler.
Ürtikerin Temel Belirtileri
- Ani başlangıçlı pembe/kırmızı kabarıklıklar (5 mm-15 cm arası değişen boyutlarda)
- Şiddetli kaşıntı (özellikle gece artış gösteren)
- Basmakla solan lezyonlar (12-24 saat içinde kaybolup farklı bölgelerde yeniden çıkabilir)
- Yüzde, dudaklarda veya boğazda şişme (anjiyoödem eşlik ediyorsa)
- Sıcak banyo, stres veya sıkı giysilerle şiddetlenme
Ana Nedenler ve Tetikleyiciler
- Alerjik Reaksiyonlar:
- Besinler (kabuklu deniz ürünleri, fıstık, yumurta)
- İlaçlar (penisilin, NSAİİ’ler, aspirin)
- Böcek sokmaları
- Fiziksel Uyaranlar:
- Basınç, soğuk, sıcak veya güneş ışığı
- Egzersiz ve terleme
- Enfeksiyonlar:
- Viral üst solunum yolu enfeksiyonları
- Diş absesi veya idrar yolu enfeksiyonları
- Otoimmün Faktörler:
- Tiroid hastalıkları
- Romatolojik bozukluklar
Ürtiker Türleri
- Akut Ürtiker: Genellikle alerjen teması sonrası gelişir, 6 hafta içinde kendiliğinden düzelir.
- Kronik Spontan Ürtiker: Belirgin tetikleyici olmaksızın 6 haftadan uzun sürer.
- Fiziksel Ürtiker: Soğuk, titreşim veya basınç gibi fiziksel uyaranlarla tetiklenir.
Teşhis Yöntemleri
Tanıda detaylı hasta öyküsü kritiktir:
- Deri Testleri: Belirli alerjenlere karşı hassasiyet araştırılır.
- Kan Tetkikleri:
- Tam kan sayımı ve CRP
- Tiroid fonksiyon testleri (TSH, anti-TPO)
- Otoantikor taramaları
- Eliminasyon Diyeti: Şüpheli gıdaların diyetten çıkarılması.
- Provokasyon Testleri: Fiziksel tetikleyicilerin kontrollü uygulanması.
Tedavi Yaklaşımları
- Birinci Basamak:
- Antihistaminikler (Loratadin, Desloratadin) – standart dozda günlük kullanım
- Dirençli Vakalar:
- Antihistaminik dozunun 4 katına çıkarılması
- Lökotrien reseptör antagonistleri (Montelukast)
- Şiddetli Ataklar:
- Kısa süreli kortikosteroid kürleri
- Anti-IgE tedavisi (Omalizumab) – ayda bir enjeksiyon
- Anjiyoödem Varlığında:
- Adrenalin oto-enjektörü reçetelendirilmesi
Doğal Destekleyici Yöntemler
- Soğuk Kompres: Kaşıntıyı azaltmak için lezyonlara 10 dakika uygulama
- Yulaf Banyosu: Ilık suda kolloidal yulaf ezmesi ile 15 dakika bekletme
- Aloe Vera Jeli: Anti-inflamatuar etki için saf jelin topikal uygulanması
- Stres Yönetimi: Düzenli meditasyon veya nefes egzersizleri
Yaşam Tarzı Önerileri
- Dar giysiler yerine pamuklu, bol kıyafetler tercih edilmeli
- Parfümsüz hipoalerjenik temizlik ürünleri kullanılmalı
- Sıcak duş yerine ılık suyla banyo yapılmalı
- Besin günlüğü tutularak şüpheli tetikleyiciler kaydedilmeli
Acil Doktora Başvurmayı Gerektiren Durumlar
- Nefes darlığı veya yutma güçlüğü
- Dil/dudak şişmesi
- Baş dönmesi veya bilinç bulanıklığı
- Karın ağrısı ile birlikte kusma
Kronik ürtikerde dermatolog ve alerji uzmanı işbirliğiyle tedavi planlanmalıdır. Hastaların %50’sinde 1 yıl içinde spontan iyileşme görülse de, tetikleyicilerden kaçınma kalıcı çözüm için esastır.
