Ürik asit yüksekliği (hiperürisemi), kanda ürik asit seviyesinin normal değerlerin üzerine çıkmasıdır. Bu durum gut hastalığından böbrek taşı oluşumuna kadar ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Ürik asit, pürin adı verilen maddelerin parçalanması sonucu oluşan doğal bir atık üründür. Sağlıklı bireylerde böbrekler tarafından filtrelenerek idrarla atılır. Ancak vücutta aşırı üretimi veya atılımının azalması durumunda kanda birikerek problemlere neden olur.
Ürik Asit Yüksekliğinin Nedenleri
Ürik asit fazlalığının temel sebepleri arasında genetik yatkınlık, böbrek fonksiyon bozuklukları ve yaşam tarzı faktörleri yer alır. Pürin bakımından zengin besinlerin (kırmızı et, sakatat, deniz ürünleri) aşırı tüketimi önemli bir tetikleyicidir. Alkol, özellikle bira, ürik asit üretimini artırırken atılımını engeller. Obezite, diyabet, hipertansiyon gibi metabolik hastalıklar ve idrar söktürücü ilaçlar da riski artırır.
Belirtiler ve Komplikasyonlar
- Gut atakları: Eklemlerde ani şişlik, kızarıklık ve şiddetli ağrı (en sık ayak başparmağı)
- Böbrek taşları: İdrarda yanma, sırt ağrısı ve kanlı idrar
- Tofüsler: Kronik vakalarda deri altında ürat kristal birikimine bağlı nodüller
- Böbrek yetmezliği: Uzun süreli yüksek seviyeler böbrek hasarına yol açabilir
Teşhis Yöntemleri
Tanı için kanda ürik asit seviyesi ölçülür. Normal değerler erkeklerde 3.4-7.0 mg/dL, kadınlarda 2.4-6.0 mg/dL’dir. Gut şüphesinde eklem sıvısı analizi yapılır. Ultrason veya BT ile böbrek taşları tespit edilebilir. Ailesinde gut öyküsü olanların düzenli kontroller yaptırması önerilir.
Tedavi Yaklaşımları
- İlaç Tedavisi:
- Akut gut atağında kolkisin ve NSAİİ‘ler
- Ürik asit üretimini azaltan allopurinol veya febuksostat
- Atılımı artıran probenesid
- Atak Yönetimi:
- Etkilenen eklemin yüksekte tutulması ve soğuk uygulama
- Steroid enjeksiyonları (şiddetli vakalarda)
Beslenme ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri
- Sınırlanacaklar: Kırmızı et, kabuklu deniz ürünleri, şekerli içecekler, alkol
- Tercih Edilecekler: Az yağlı süt ürünleri, sebzeler (pürin içeren ıspanak/mantar hariç), tam tahıllar
- Sıvı Tüketimi: Günde 2-3 litre su böbreklerden atılımı kolaylaştırır
- Kilo Kontrolü: Obezite ile mücadele için düzenli yürüyüş ve direnç egzersizleri
Önleyici Tedbirler
- Pürin diyetine ek olarak C vitamini takviyesi ürik asit düzeyini düşürür
- Kahve tüketiminin (şekersiz) koruyucu etkisi olduğu bilinmektedir
- Böbrek sağlığı için tuz alımının günde 5 gramı geçmemesi önemlidir
Hangi Durumlarda Acil Müdahale Gerekir?
Gut atağına ateşin eşlik etmesi veya tekrarlayan böbrek taşı şikayetlerinde derhal nefroloji veya romatoloji uzmanına başvurulmalıdır. Ürik asit seviyesi 10 mg/dL’yi aşan hastalarda böbrek yetmezliği riskine karşı acil tedavi gerekebilir.
