Üreme endokrinolojisi, hormonlar ve üreme sağlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen tıp dalıdır. İnfertilite (kısırlık) ise çiftlerin bir yıl düzenli ilişkiye rağmen gebelik elde edememesi durumudur. Bu alan, hem kadın hem erkek üreme sistemindeki hormonal dengesizliklerin teşhis ve tedavisini kapsar.
Üreme Hormonlarının Rolü
Kadınlarda FSH, LH, östrojen ve progesteron; erkeklerde testosteron üreme fonksiyonlarını düzenleyen temel hormonlardır. Hipofiz bezi, hipotalamus ve yumurtalıklar/ testisler arasındaki sinyalleşme bozuklukları ovülasyon düzensizlikleri veya sperm üretim sorunlarına yol açabilir. Hormonal dengesizlikler, infertilite vakalarının %30’undan sorumludur.
Kadın İnfertilitesinin Nedenleri
- Yumurtlama Bozuklukları: PCOS (Polikistik Over Sendromu), tiroid disfonksiyonu
- Tüplerde Tıkanıklık: Enfeksiyonlar veya endometriozis kaynaklı
- Rahim Kaynaklı: Miyomlar, polipler veya doğuştan şekil bozuklukları
- Endometriozis: Rahim dokusunun karın boşluğuna yayılması
Erkek İnfertilitesinin Nedenleri
- Sperm Üretim Sorunları: Düşük sperm sayısı (oligospermi) veya hareketsiz sperm
- Tıkanıklıklar: Sperm kanallarında konjenital veya sonradan oluşan engeller
- Hormonal Nedenler: Testosteron eksikliği, prolaktin yüksekliği
- Çevresel Faktörler: Sigara, ağır metal maruziyeti, ısı artışı
Teşhis Yöntemleri
- Hormon Profili:
- Kadınlarda: FSH, LH, AMH, prolaktin, tiroid paneli
- Erkeklerde: Testosteron, FSH, LH
- Görüntüleme:
- HSG (Histerosalpingografi): Tüplerin açıklığını kontrol
- Transvajinal ultrason: Yumurtalık rezervi ve rahim yapısı
- Sperm Analizi: Sayı, hareketlilik ve morfoloji değerlendirmesi
- Genetik Testler: Karyotip analizi, Y kromozomu mikrodelesyonları
Tedavi Yaklaşımları
- İlaç Tedavileri:
- Klomifen sitrat: Yumurtlamayı uyarmak için
- Gonadotropinler: IVF öncesi folikül gelişimi
- Dopamin agonistleri: Prolaktin yüksekliğinde
- Cerrahi Müdahaleler:
- Histeroskopi: Rahim içi patolojilerin giderilmesi
- Varikosel ameliyatı: Testis damarlarındaki genişleme
- Yardımla Üreme Teknikleri:
- Aşılama (IUI): Spermlerin rahim içine enjeksiyonu
- Tüp Bebek (IVF): Laboratuvarda döllenme
- Mikroenjeksiyon (ICSI): Tek spermin yumurtaya enjekte edilmesi
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
- Beslenme: Antioksidan zengini gıdalar (ceviz, yaban mersini)
- Kilo Yönetimi: VKİ’nin 18-25 arasında tutulması
- Stres Azaltma: Yoga veya meditasyonla kortizol seviyelerinin düşürülmesi
- Toksinlerden Kaçınma: Bisfenol A (BPA) içeren plastiklerden uzak durma
İleri Yaş ve İnfertilite İlişkisi
Kadınlarda 35 yaş sonrası yumurta kalitesi düşer, erkeklerde ise 40 yaş üstü sperm DNA hasarı artar. AMH testi ile yumurtalık rezervi değerlendirilerek zamanında müdahale planlanabilir.
Psikolojik Destek Önemi
İnfertilite sürecinde çiftlerde depresyon riski 2 kat artar. Psikoterapi ve destek gruplarıyla duygusal yük hafifletilebilir.
Hangi Durumlarda Acil Uzman Görüşü Gerekir?
- 35 yaş üstü ve 6 aydır gebelik oluşmaması
- Düzensiz adet döngüleri veya ağrılı cinsel ilişki
- Geçirilmiş pelvik enfeksiyon veya kanser tedavisi öyküsü
- Tekrarlayan düşükler (3 veya fazla)
