Toplardamar iltihabı (tromboflebit), damar duvarında enflamasyon ve pıhtı oluşumuyla karakterize ciddi bir durumdur. Yüzeyel veya derin venleri etkileyebilir. Derin ven trombozu (DVT) hayatı tehdit eden pulmoner emboli riski taşırken, yüzeyel tromboflebit genellikle lokal komplikasyonlarla sınırlıdır.
Toplardamar İltihabı Nedenleri
Damar içi kateterler, uzun süreli hareketsizlik ve cerrahi sonrası dönem başlıca tetikleyicilerdir. Obezite, sigara kullanımı, gebelik ve doğum kontrol hapları riski artırır. Kanser hastalarında paraneoplastik sendromlar, genetik pıhtılaşma bozuklukları (Faktör V Leiden) ve otoimmün hastalıklar da önemli predispozan faktörlerdir.
Belirtiler ve Klinik Bulgular
Yüzeyel tromboflebitte ciltte kızarıklık, sertleşmiş ağrılı kordon şeklinde damar ve lokal ısı artışı görülür. Derin ven trombozunda ise bacakta ani şişme, derin kas ağrısı, cilt renginde koyulaşma ve hareket kısıtlılığı tipiktir. Homans belirtisi (ayak bileği dorsifleksiyonunda baldır ağrısı) klasik ancak güvenilir olmayan bir bulgudur.
Teşhis Yöntemleri
Renkli Doppler ultrason tanıda altın standarttır. Pıhtının boyutu, lokasyonu ve akımı değerlendirilir. D-dimer testi negatifse DVT ekarte edilebilir. Manyetik rezonans venografi (MRV) pelvik venlerde, kontrastlı BT ise vena kava tutulumunda kullanılır. Pıhtılaşma paneli ile trombofili taraması yapılmalıdır.
Tedavi Protokolleri
Yüzeyel Tromboflebit:
- Kompresyon çorapları ve lokal ısı uygulaması
- NSAİİ’ler (diklofenak) ile enflamasyon kontrolü
- Pıhtı büyüklüğü >5 cm ise düşük molekül ağırlıklı heparin (enoksaparin)
Derin Ven Trombozu:
- Antikoagülasyon: Heparin sonrası 3-6 ay DOAK (rivaroksaban) veya warfarin
- Flegmaziya serbea dolens gibi masif şişlikte trombolitik tedavi (alteplaz)
- İnferior vena kava filtreleri: Antikoagülasyon kontrendike ise
Komplikasyon Yönetimi
Post-trombotik sendrom gelişiminde;
- Sınıf II kompresyon çorapları (30-40 mmHg)
- Pentoksifilin veya rutosid ile semptomatik tedavi
- Pulmoner emboli şüphesinde acil BT pulmoner anjiyografi
Korunma Stratejileri
- Uzun yolculuklarda 2 saatte bir yürüyüş
- Cerrahi sonrası erken mobilize
- Mekanik kompresyon (intermitan pnömatik çorap)
- Yüksek riskli hastalarda profilaktik heparin
- İntravenöz kateterlerin 72 saatte bir rotasyonu
Ne Zaman Acil Başvurulmalı?
Göğüs ağrısı, nefes darlığı, kanlı balgam (pulmoner emboli bulguları) veya bacakta ani morarma-soğukluk (flegmaziya serbea dolens) durumunda acil servise başvuru gereklidir. Tanı konulduktan sonra kalp damar cerrahisi ve hematoloji konsültasyonu şarttır.
