Toksik şok sendromu (TSS), Staphylococcus aureus veya Streptococcus pyogenes bakterilerinin salgıladığı toksinlerin neden olduğu nadir fakat hayatı tehdit eden bir durumdur. Genellikle tampon kullanımıyla ilişkilendirilse de cerrahi yaralar, yanıklar veya doğum sonrası enfeksiyonlarda da ortaya çıkabilir.
Toksik Şok Sendromu Nedir?
Bakteriyel toksinlerin kana karışmasıyla tetiklenen sistemik bir inflamatuar yanıttır. Vücudun birden fazla organını (karaciğer, böbrekler, akciğerler) etkileyerek şoka yol açabilir. Erken tanı ve müdahale hayat kurtarıcıdır.
Kimler Risk Altında?
- Kadınlar: Yüksek emici tampon kullananlar, vajinal cerrahi geçirenler
- Cerrahi Hastalar: Ameliyat sonrası açık yarası olanlar
- Yanık ve Deri Enfeksiyonu Olanlar
- Doğum Sonrası Kadınlar
Belirtiler ve Acil Uyarı İşaretleri
Semptomlar aniden başlar ve hızla kötüleşir:
- Yüksek Ateş: 39°C ve üzeri
- Döküntü: Güneş yanığı benzeri kızarıklık, özellikle avuç içi ve ayak tabanında
- Tansiyon Düşüklüğü: Baş dönmesi, baygınlık hissi
- Çoklu Organ Tutulumu: Bulanık idrar (böbrek hasarı), nefes darlığı (akciğer ödemi)
- Diğer: Şiddetli kas ağrıları, kusma, ishal, bilinç bulanıklığı
Teşhis Süreci
- Klinik Kriterler: CDC’nin tanımladığı 6 temel bulgunun (ateş, döküntü, tansiyon düşüklüğü vb.) varlığı
- Laboratuvar Testleri: Kan kültürü, karaciğer-böbrek fonksiyon testleri, CRP yükselmesi
- Toksin Analizi: TSST-1 toksininin PCR ile tespiti
Acil Tedavi Protokolleri
- Yoğun Bakım Yatışı: Sıvı resüsitasyonu ve vazopresörlerle tansiyon desteği
- Antibiyotikler: Klindamisin + Vankomisin kombinasyonu (toksin üretimini baskılamak için)
- Kaynak Kontrolü: Enfeksiyon odağının temizlenmesi (tampon çıkarılması, yara debridmanı)
- İmmünoglobülin Tedavisi: Toksinleri nötralize etmek için IVIG uygulaması
Ölüm Oranı ve Komplikasyonlar
Tedaviye rağmen mortalite oranı %5-15 arasındadır. Hayatta kalanlarda:
- Uzun Vadeli Etkiler: Parmak uçlarında kangren, böbrek yetmezliği, hafıza kaybı
- Nüks Riski: Hastaların %30-40’ında tekrarlayabilir
Korunma Stratejileri
- Tampon Kullanımı: Düşük emici tamponlar tercih edilmeli, 4-6 saatte bir değiştirilmeli
- Yara Bakımı: Cerrahi insizyonların temiz tutulması, enfeksiyon belirtilerinde acil doktora başvuru
- Menstrual Kap Alternatifi: Tekrar kullanılabilir ürünlerde hijyen kurallarına sıkı uyum
Ne Zaman Acile Başvurulmalı?
Ateşle birlikte aşağıdaki belirtilerden herhangi biri varsa zaman kaybetmeden hastaneye gidilmeli:
- Vücutta yaygın kızarıklık
- Şiddetli baş dönmesi veya bayılma
- İdrar çıkışında azalma
- Nefes almada güçlük
Tedavi Sonrası Takip
Taburculuk sonrası 1., 3. ve 6. aylarda böbrek fonksiyon testleri ile kardiyak değerlendirme yapılmalıdır. Nüksü önlemek için 6 ay süreyle profilaktik antibiyotik verilebilir.
