Tip 2 diyabet, vücudun insülini etkili kullanamaması sonucu gelişen kronik bir metabolizma hastalığıdır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünya çapında 400 milyondan fazla kişiyi etkileyen bu hastalık, uzun vadede ciddi organ hasarlarına yol açabilir. İşte tip 2 diyabetin nedenleri, belirtileri ve modern tedavi yaklaşımları:
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Tip 2 diyabet, genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin karmaşık etkileşimiyle ortaya çıkar. İnsülin direnci ve pankreasın yetersiz insülin üretimi temel mekanizmalardır. Başlıca risk faktörleri arasında obezite (özellikle karın bölgesi yağlanma), fiziksel hareketsizlik, aile öyküsü, hipertansiyon, polikistik over sendromu ve prediyabet bulunur. 45 yaş üstü bireylerde risk belirgin şekilde artar.
Belirtiler ve Erken Uyarı İşaretleri
Hastalık sinsice ilerler ve belirtiler yıllar içinde yavaşça ortaya çıkar:
- Aşırı susama ve sık idrara çıkma
- Yorgunluk ve enerji düşüklüğü
- Bulanık görme
- Yaraların yavaş iyileşmesi
- Ellerde ve ayaklarda uyuşma
- Sık enfeksiyon geçirme
- Açıklanamayan kilo kaybı
Teşhis Yöntemleri
Tanıda üç temel test kullanılır:
- Açlık Kan Şekeri: 126 mg/dL veya üzeri
- Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT): 2. saat 200 mg/dL veya üzeri
- HbA1c: %6.5 veya üzeri
Semptomlu hastalarda rastgele kan şekeri ölçümü ≥200 mg/dL tanı koydurur.
Tedavi Yaklaşımları
Tedavi bireyselleştirilmiş hedeflerle planlanır:
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
- Akdeniz diyeti gibi düşük glisemik indeksli beslenme
- Haftada 150 dakika orta tempolu egzersiz
- Vücut ağırlığının %5-10 azaltılması
- Oral İlaçlar:
- Metformin (ilk basamak tedavi)
- SGLT2 inhibitörleri (Empagliflozin)
- GLP-1 reseptör agonistleri (Semaglutid)
- İnsülin Tedavisi: Hastalığın ilerleyen dönemlerinde bazal-bolus rejimleri
Komplikasyonlar ve Korunma
Kontrolsüz diyabet ciddi sorunlara yol açar:
- Mikrovasküler: Retinopati (körlük riski), nöropati, nefropati
- Makrovasküler: Kalp krizi, inme, periferik arter hastalığı
- Ayak Ülserleri: Amputasyon gerektiren enfeksiyonlar
Komplikasyonlardan korunmak için HbA1c <7%, LDL <70 mg/dL, kan basıncı <130/80 mmHg hedeflenir.
Yeni Tedavi Teknolojileri
- Sürekli Glikoz İzleme (CGM): Gerçek zamanlı şeker takibi
- Kapalı Devre İnsülin Pompası: Yapay pankreas sistemleri
- Kombinasyon Tedavileri: GLP-1 agonistleri + bazal insülin
Beslenme Önerileri
- Kompleks karbonhidratlar (tam tahıllar, baklagiller)
- Sağlıklı yağlar (zeytinyağı, avokado)
- Haftada 2 kez yağlı balık tüketimi
- İşlenmiş gıda ve şekerli içeceklerden kaçınma
Düzenli Takibin Önemi
- 3 ayda bir HbA1c kontrolü
- Yıllık göz dibi muayenesi
- 6 ayda bir ayak muayenesi
- Yılda bir mikroalbüminüri testi
