Testosteron eksikliği, erkeklerde üreme sağlığını, kas kütlesini ve genel yaşam kalitesini etkileyen önemli bir endokrin bozukluktur. 40 yaş üstü erkeklerin yaklaşık %20’sinde görülen bu durum, tedavi edilmediğinde osteoporoz, depresyon ve kardiyovasküler risk artışına yol açabilir.
Testosteron Eksikliği Nedenleri
Testosteron azlığı primer (testislere bağlı) veya sekonder (hipofiz bezi kaynaklı) olarak gelişebilir. Yaşlanma en yaygın neden olsa da obezite, tip 2 diyabet, kronik stres, testis travmaları, kemoterapi ve hipogonadizm gibi durumlar riski artırır. Aşırı alkol tüketimi ve opioid kullanımı da testosteron üretimini baskılar.
Testosteron Eksikliği Belirtileri
- Cinsel istekte belirgin azalma ve erektil disfonksiyon
- Kronik yorgunluk ve enerji düşüklüğü
- Kas kütlesinde azalma, vücut yağ oranında artış (özellikle karın bölgesi)
- Konsantrasyon güçlüğü ve hafıza problemleri
- Uyku bozuklukları ve sıcak basmaları
- Kemik yoğunluğunda azalma (osteopeni)
- Depresif ruh hali ve motivasyon kaybı
Teşhis Süreci
Tanı için sabah saatlerinde alınan kan örneklerinde total testosteron (300 ng/dL altı düşük kabul edilir) ve serbest testosteron ölçümü yapılır. LH, FSH, prolaktin değerleri ile hipofiz fonksiyonları değerlendirilir. Manyetik rezonans (MR) ile hipofiz tümörü şüphesi araştırılabilir.
Tedavi Yöntemleri
-
Testosteron Replasman Tedavisi (TRT):
- Jeller: Günlük deri üzerine uygulanan topikal formlar
- Enjeksiyonlar: 2-3 haftada bir kas içine uygulanan depot preparatlar
- Pellet Tedavisi: 3-6 ayda bir deri altına yerleştirilen hormon çubukları
-
Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
- Direnç egzersizleri (haftada 3 kez ağırlık antrenmanı)
- D vitamini ve çinko takviyeleri
- Uyku kalitesinin artırılması (gece 7-8 saat)
-
İlaç Dışı Yaklaşımlar:
- Klomifen sitrat ile doğal testosteron üretiminin uyarılması
- HCG enjeksiyonları ile testis fonksiyonlarının aktive edilmesi
Tedavi Riskleri ve Takip
TRT sırasında hematokrit yükselmesi, prostat spesifik antijen (PSA) artışı ve apne riski nedeniyle düzenli kontroller şarttır. Hastaların 3 ayda bir:
- Hemogram ve PSA testi
- Karaciğer fonksiyonları
- Lipid profili kontrolü yapılmalıdır.
Önleyici Stratejiler
- Vücut kitle indeksini 25 altında tutmak
- Trans yağlardan kaçınarak Akdeniz diyeti uygulamak
- Kronik stresi yönetmek için yoga veya meditasyon
- Ağır metaller ve endokrin bozuculara (BPA) maruziyeti sınırlamak
Ne Zaman Uzman Yardımı Alınmalı?
6 haftadan uzun süren cinsel işlev bozuklukları, açıklanamayan kilo artışı veya kemik ağrılarında endokrinoloji veya üroloji uzmanına başvurulmalıdır. Tanı konulduktan sonra tedavi kişiselleştirilmeli ve multidisipliner yaklaşım benimsenmelidir.
