Tenya (şerit solucan), insan bağırsaklarında yaşayan parazitik bir kurt türüdür. Çiğ veya az pişmiş et tüketimiyle bulaşan bu parazit, boyları 5 metreye ulaşabilen yassı solucanlardır. Tenya enfeksiyonları genellikle sindirim sistemi semptomlarıyla kendini gösterir ve uygun tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Tenya Türleri ve Bulaşma Yolları
En yaygın türler sığır tenyası (Taenia saginata), domuz tenyası (Taenia solium) ve balık tenyası (Diphyllobothrium latum)’dur. Sığır tenyası çiğ dana etinden, domuz tenyası az pişmiş domuz ürünlerinden, balık tenyası ise çiğ veya marine edilmiş tatlı su balıklarından bulaşır. Parazitin larval formu içeren etlerin tüketilmesiyle insan vücuduna girer ve bağırsaklarda erişkin forma dönüşür.
Belirtiler ve Tanı
Hafif enfeksiyonlar bazen asemptomatik olabilse de tipik semptomlar şunlardır:
- Karın ağrısı ve şişkinlik
- İştah değişimleri (aşırı açlık veya iştahsızlık)
- Bulantı ve kilo kaybı
- Bağırsak tıkanıklığı (ileri vakalarda)
- Dışkıda hareketli parazit segmentleri
Tanı için dışkıda mikroskobik inceleme, ELISA testi veya endoskopik yöntemler kullanılır.
Tedavi Süreci
Tedavide antiparaziter ilaçlar kullanılır:
- Prazikuantel: En etkili tedavi, tek dozda %95 başarı sağlar
- Niklozamid: Alternatif olarak reçete edilir
- Albendazol: Özellikle sistiserkoz vakalarında kullanılır
Tedavi sonrası 1-3 ay içinde kontrol dışkı testi yapılmalıdır.
Komplikasyonlar
- Sistiserkoz: Domuz tenyası yumurtalarının dokulara yayılmasıyla kaslarda kistler, nöbetler
- Vitamin B12 Eksikliği: Balık tenyası emilimi bozarak anemiye yol açar
- **Pankreatit veya Safra Kanalı Tıkanıklığı
Korunma Yöntemleri
- Etleri iyice pişirin (en az 63°C iç sıcaklık)
- Çiğ et hazırlarken ayrı doğrama tahtası kullanın
- Elleri yemek öncesi 20 saniye sabunla yıkayın
- Dondurulmuş etleri -20°C’de 4 gün bekletin
- Sığır ve domuz eti kontrollerini aksatmayın
Risk Grupları
- Çiğ et tüketenler (sushi, carpaccio)
- Hayvancılıkla uğraşanlar
- Temiz suya erişimi kısıtlı bölgelerde yaşayanlar
- Bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler
Ne Zaman Doktora Gidilmeli?
- Dışkıda beyaz hareketli segmentler görülürse
- Açıklanamayan karın ağrısı + kilo kaybı varsa
- Nörolojik semptomlar (baş ağrısı, nöbet) gelişirse
Enfeksiyon hastalıkları uzmanı veya gastroenterolog tanı ve tedaviyi yönetir.
Beslenme ve Temizlik Önerileri
Tedavi sürecinde probiyotik yoğurtlar ve sarımsak tüketimi bağırsak florasını destekler. Evcil hayvanların düzenli parazit tedavileri yaptırılmalı, sebzeler sirkeli suda bekletilerek yıkanmalıdır.
