Teknoloji bağımlılığı, dijital cihazların kontrolsüz kullanımıyla karakterize edilen modern çağın en yaygın davranışsal sorunlarından biridir. Akıllı telefonlar, sosyal medya, oyunlar veya sürekli çevrimiçi olma ihtiyacı şeklinde kendini gösterir. Dünya Sağlık Örgütü, oyun bağımlılığını 2019’da resmen "hastalık" sınıflandırmasına almıştır.

Bağımlılık Belirtileri

• Zaman Yönetiminde Bozulma: Planlanandan çok daha uzun süre ekran başında kalma.
• Fiziksel Rahatsızlıklar: Boyun ağrısı, göz kuruluğu, uyku düzensizliği.
• Sosyal İzolasyon: Yüz yüze etkileşimlerin azalması, aile içi iletişim kopukluğu.
• Yoksunluk Belirtileri: Cihazdan uzak kalınca huzursuzluk veya kaygı hissi.
• Performans Düşüşü: İş/okul başarısında belirgin gerileme.

Risk Grupları
Ergenler ve genç yetişkinler en yüksek risk altındadır. Sosyal onay ihtiyacı yüksek bireyler, dürtü kontrol sorunu yaşayanlar veya depresyon geçmişi olanlar da savunmasız grupta yer alır. Ebeveynlerin %27’si çocuklarının teknoloji kullanımını kontrol edemediğini bildirmektedir.

Sağlık Üzerindeki Etkileri

• Psikolojik: Dikkat eksikliği, anksiyete artışı, depresif belirtiler.
• Nörolojik: Dopamin dengesizliği, prefrontal kortekste işlev azalması.
• Fiziksel: Obezite, karpal tünel sendromu, duruş bozuklukları.

Tedavi Yaklaşımları

1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Kullanım tetikleyicilerini tanıma ve davranış değiştirme teknikleri.
2. Dijital Detoks Programları: Kademeli kullanım azaltma, teknolojisiz zaman aralıkları oluşturma.
3. Aile Terapisi: Ev içi sınırların (örneğin yemek masasında cihaz yasağı) belirlenmesi.
4. Farmakolojik Destek: Altta yatan anksiyete/depresyon için ilaç tedavisi.

Korunma Stratejileri

• 20-20-20 Kuralı: Her 20 dakikada 20 saniye 20 metre uzağa bakma.
• Teknoloji Serbest Bölgeler: Yatak odası ve tuvalette cihaz bulundurmama.
• Dijital Minimalizm: Gereksiz uygulamaları silme, bildirimleri kapatma.
• Alternatif Aktiviteler: Spor, sanat veya doğa etkinlikleriyle denge kurma.

Ebeveynlere Kritik Tavsiyeler

• 6-12 yaş grubunda günlük maksimum 1 saat kullanım sınırı koyun.
• Eğitsel içerikler dışında tek başına tablet/telefon erişimine izin vermeyin.
• "Screen Time" uygulamalarıyla kullanımı takip edin.
• Kendi teknoloji alışkanlıklarınızla rol model olun.

Profesyonel Yardım Zamanı
İşlevselliğin bozulduğu durumlarda psikiyatri veya klinik psikoloji uzmanlarına başvurulmalıdır. Bağımlılık seviyesini ölçen "İnternet Bağımlılığı Testi" klinik değerlendirmenin parçası olarak uygulanır.