Subaraknoid kanama (SAK), beyin zarı altındaki boşlukta ani kan birikmesiyle ortaya çıkan nörolojik bir acil durumdur. Genellikle beyin damarlarındaki baloncuk şeklindeki anevrizmaların yırtılması sonucu gelişir ve erken müdahale edilmezse hayati riske yol açar.
Subaraknoid Kanama Nedenleri
En yaygın sebep (%85) serebral anevrizma rüptürüdür. Diğer nedenler arasında travmatik beyin yaralanmaları, arteriyovenöz malformasyonlar (AVM), kanama bozuklukları ve kokain kullanımı sayılabilir. Anevrizmalar genellikle beyin damarlarının çatallanma noktalarında oluşur ve yüksek tansiyon, sigara kullanımı gibi faktörler yırtılma riskini artırır.
Belirtiler ve Klinik Bulgular
- Ani, şimşek çakar tarzda baş ağrısı: Hastalar "hayatımda hissettiğim en şiddetli ağrı" olarak tanımlar.
- Bilinç kaybı veya konfüzyon: Kanamanın şiddetine bağlı olarak gelişir.
- Bulantı/kusma: Kafa içi basınç artışına bağlı.
- Fotofobi (ışığa hassasiyet) ve ense sertliği: Menenjial irritasyon bulguları.
- Nöbetler: Kanamanın korteksi irritasyonu sonucu.
- Fokal nörolojik defisit: Çift görme (göz siniri basısı), vücudun bir yarısında güçsüzlük.
Teşhis Yöntemleri
- Bilgisayarlı Tomografi (BT): İlk 24 saatte %95 duyarlılıkla kanı gösterir.
- Lomber Ponksiyon: BT negatifse, BOS’ta kan veya ksantokromi araştırılır.
- Serebral Anjiyografi: Kanama kaynağını belirlemek için altın standart. Anevrizmanın yeri ve boyutu haritalanır.
- MR Anjiyografi: Kontrast madde kullanılarak damar yapıları incelenir.
Tedavi Yaklaşımları
- Acil Stabilizasyon: Solunum ve dolaşım desteği, tansiyon kontrolü (hedef SBP <140 mmHg).
- Nimodipin: Vazospazmı önlemek için 21 gün boyunca 60mg/saat oral uygulanır.
- Endovasküler Koil Embolizasyonu: Kasık damarından girilerek anevrizma içine platin bobinler yerleştirilmesi.
- Cerrahi Klipleme: Anevrizma boynu metal klip ile kapatılır.
- Ventrikülostomi: Hidrosefali gelişen hastalarda beyin omurilik sıvısını boşaltmak için uygulanır.
Komplikasyonlar ve Takip
- Vazospazm: Kanamadan 4-14 gün sonra gelişir. Doppler USG ile takip edilir.
- Hidrosefali: Beyin ventriküllerinde genişleme.
- Elektrolit dengesizlikleri: Serebral tuz kaybı sendromu.
- Nörokognitif bozukluklar: Hafıza kaybı, konsantrasyon güçlüğü.
Hastalar yoğun bakımda en az 14 gün takip edilir. Taburculuk sonrası fizik tedavi ve nörolojik rehabilitasyon gereklidir.
Risk Faktörleri ve Korunma
- Kontrolsüz hipertansiyon
- Sigara ve aşırı alkol tüketimi
- Ailede anevrizma öyküsü
- Polikistik böbrek hastalığı
Önleyici taramalar, risk grubundaki kişilere MR anjiyografi önerilir.
Prognoz ve Yaşam Beklentisi
Hunt-Hess skalasına göre:
- Evre I-II: %80 tam iyileşme
- Evre IV-V: %60 mortalite
Erken tanı alan hastalarda 5 yıllık sağkalım %65’tir. Nörolojik sekel kalma oranı %30’dur.
Hamilelik ve Subaraknoid Kanama
Gebelikte hormonal değişimler anevrizma rüptür riskini artırır. Acil tedavide fetal radyasyondan korunmak için kurşun önlük kullanılır. Endovasküler girişimler tercih edilir.
