Su intoksikasyonu, aşırı su tüketimine bağlı olarak kandaki sodyum seviyesinin tehlikeli derecede düşmesiyle (hiponatremi) ortaya çıkan ciddi bir tıbbi durumdur. Vücuttaki elektrolit dengesinin bozulması, beyin ödemi ve hayati fonksiyonlarda bozulmaya yol açabilir.
Su İntoksikasyonu Nedir?
Su intoksikasyonu, böbreklerin atabileceğinden fazla su alınması sonucu gelişir. Kandaki sodyum konsantrasyonunun 135 mmol/L altına düşmesi (normal: 135-145 mmol/L), hücrelerin şişmesine ve özellikle beyin hücrelerinde fonksiyon kaybına neden olur. Maraton koşucuları, aşırı egzersiz yapanlar, psikojenik polidipsi hastaları ve bazı ilaç kullanıcıları risk grubundadır.
Belirtiler ve İlerleyiş
Hafif hiponatremide bulantı, baş ağrısı ve halsizlik görülürken, şiddetli vakalarda:
- Şiddetli kusma ve baş dönmesi
- Kas krampları veya seğirmeleri
- Bilinç bulanıklığı ve oryantasyon bozukluğu
- Nöbet geçirme
- Solunum durması ve koma
Teşhis Yöntemleri
- Kan Testleri: Sodyum, potasyum ve osmolarite düzeyleri ölçülür.
- İdrar Analizi: İdrarın yoğunluğu (spesifik gravite) ve sodyum atılımı değerlendirilir.
- Nörolojik Muayene: Bilinç düzeyi ve motor fonksiyonlar kontrol edilir.
Acil Tedavi Protokolleri
- Hafif Vakalar:
- Sıvı kısıtlaması ve oral tuz alımı
- Elektrolit takviyeli içecekler
- Şiddetli Vakalar (Sodyum <120 mmol/L):
- %3 hipertonik salin solüsyonu intravenöz infüzyon
- Diüretiklerle fazla suyun atılması
- Nöbet kontrolü için antikonvülzan ilaçlar
- Yoğun bakımda solunum desteği
Risk Faktörleri
- Psikiyatrik Bozukluklar: Şizofreni veya obsesif kompulsif bozuklukta aşırı su içme
- İlaçlar: SSRI antidepresanlar, MDMA (ekstazi) idrar çıkışını artırır
- Diyet Trendleri: Detoks amaçlı aşırı su tüketimi
- Sporcular: Maraton sonrası kontrolsüz su içimi
Korunma Stratejileri
- Sıvı Alım Kuralı: Saatte 800-1000 ml’yi geçmeyin.
- Elektrolit Dengesi: Egzersiz sırasında her litre suya ½ çay kaşığı tuz ekleyin.
- İdrar Takibi: İdrar rengi açık sarı olmalı (şeffaf değil).
- Risk Grupları: Psikiyatri hastalarına sıvı alım eğitimi verilmeli.
Özel Durumlar
- Bebeklerde: Formül mamaların fazla sulandırılması hiponatremiye yol açar.
- Yaşlılarda: Böbrek fonksiyonları azaldığı için 1.5 litreden fazla su önerilmez.
- Böbrek Hastaları: Su atılımı kısıtlı olduğundan diyetisyen kontrolü şarttır.
Yanlış Bilinenler
- "Günde 3 litre su içmek zorunludur" ifadesi yanlıştır. İhtiyaç; kiloya, iklime ve aktiviteye göre değişir.
- Kahve ve çay "sıvı kaybettirir" inancı abartılıdır. Ölçülü tüketimde vücuda sıvı sağlarlar.
Hangi Durumlarda Acil Başvurulmalı?
- Baş ağrısı ile birlikte kusma
- Bilinçte dalgalanma
- Kasılma nöbetleri
- İdrar çıkışının aniden durması
