Splenektomi Nedir?

Splenektomi, cerrahi yöntemler ile dalağın, insan vücudundan ayrıştırılmasına denir. Bu ameliyat üç farklı şekilde yapılmaktadır. Bunlar, açık splenektomi, laparoskopik splenektomi (kapalı yöntemler ile dalak ameliyatı), dalağın kısmen çıkarılması ve dalağın embolizasyonu (dalak damarının verilen ilaçlarla tıkanması ve küçültülmesinin hedeflenmesi) işlemleridir. 

Laparoskopik ameliyatlar sonrasında hastaneden taburcu olma süresi kısaldığı için sıkça tercih edilen cerrahi yöntemlerden biri haline gelmiştir. Splenektomi uygulama türleri arasından en fazla tercih edileni ise açık splenektomi ve laparoskopik splenektomidir.

Dalak Nerede ve Fonksiyonları Nelerdir?

Dalak, karın boşluğunun sol, üst ve arka köşesinde; diyaframın hemen altında bulunmaktadır. 

• Dalağın en önemli işlevlerinden biri ölmüş kan hücrelerinin süzülerek ayıklama işlemini yapmaktır. Bütün bu işlemleri her 20 dakika da bir kez olmak üzere yapar. Bu sayede insan vücudundan ölmüş/görevini tamamlamış kan hücrelerinin atılım işlemi gerçekleştirilir.
• Dalağın bir diğer görevi ise bazı bakterilere karşı vücudu korumasıdır. 

Dalak boyunun 15 cm'den uzun olması veya 500 gram ağırlığından fazla olması splenomegali (dalak büyümesine) neden olur. Bu durumda ise ilaç veya cerrahi onarım yapılması gerekebilir. 

Hangi Durumlar İçin Dalak Alınması Gerçekleştirilir?

Splenektomi endikasyonları (dalak çıkarılması hangi hastalıklarda tercih edilir) aşağı kısımda listelenmiştir.

İdyopatik Trombositopenik Purpura (İTP)

İTP, bağışıklık sisteminde meydana gelen bozukluklar nedeniyle vücudun kendi organ ve dokularına saldırdığı bir tür hastalıktır. Trombosit (kan pulcukları) düşüklüğü ile ortaya çıkan, immün bir hastalıktır. 

Bu hastalık ilaç tedavisine yanıt vermediği durumda hastalığın tedavisi için dalağın alınması (splenektomi ameliyatı) yapılabilir.

Hemolitik Anemi

Hemolitik Anemi, kırmızı kan hücrelerinin normal yaşam döngüsünü tamamlayamadan önce yıkıma uğrayarak vücuttan uzaklaşmasıdır. Anormal bir görünüme sahip olan dalak (büyümüş ve hastalanmış), daha fazla alyuvar yıkımında rol oynayabilir.

Alyuvar (kırmızı kan hücresi)  yıkımını önlemek adına splenektomi (dalak çıkarılması) ameliyatı uygulanabilir.

Orak Hücreli Anemi

Orak Hücreli Anemi, eritrosit (kırmızı kan hücreleri), dokularımıza oksijen taşımak ve dokularda yer alan karbondioksiti akciğerlere taşımak ile görevlidir. Kırmızı kürelerin temel yapısını ise hemoglobin dediğimiz yapılar oluşturmaktadır. Hemoglobin yapılarının bozulmasıyla beraber; görevini yerine getirememe ve kırmızı kan hücrelerinin azalması meydana gelmektedir.

Dünyada en sık görülen hastalıklardan biridir. İlaç tedavisine yanıt vermemesi ve tekrarlaması üzerine splenektomi düşünülebilir.

Talasemi

Talasemi, Akdeniz Anemisi (Akdeniz Kansızlığı) hastalığı olarak bilinir. Anne veya baba ebeveynlerinden "Beta Talasemi" geninin geçişi ile meydana gelmektedir ve kalıtsal bir hastalıktır. Hemoglobin yapısının bozulması sonucu ortaya çıkar.

Talasemi hastalarının kan transfüzyonu (kan nakli) ihtiyacını en minimum düzeye indirmek amacıyla splenektomi tercih edilebilir. Dalak çıkarılması ameliyatı esnasında ve sonrasında hastanın enfeksiyonlardan uzak kalması önemlidir. 

Dalak Rüptürü

Dalak rüptürü, dalak yırtılması olarak bilinir. Bir travma sonrası ya da karın bölgesine alınan sert bir darbe sonrasında rüptür meydana gelebilir. Organa süzülme işlemi için gelen kan pulcukları abdominal boşluktan dışarı doğru fışkırır ve ardından iç kanama ortaya çıkar. Bu durum sonrasında acil splenektomi (dalağın çıkarılması) ameliyatına başvurulabilir. 

Dalak Atardamarı Anevrizması 

Dalağa gerekli kan getirme işlemini yapan atardamarın zayıflaması ve üzerinde baloncuk oluşmasına atardamar anevrizması adı verilmektedir.

Dalak Yaralanmaları

Trafik kazaları, herhangi bir yükseklikten yere düşme, sert bir cismin karın bölgesine çarpması ve dalak bölgesinde rüptür meydana gelmesi, kurşun ya da bıçak yaralanmaları sonucunda dalağın çıkarılması ameliyatına başvurulabilir.

Dalak Tümörleri (Kist)

Günümüzde nadir olarak karşımıza çıkan lenfoma (lenfatik kanser), sarkoma (yumuşak doku kanseri), hemanjiyoma (vasküler yani damar tümörü) ve hamartom hastalıklarına bağlı kalarak splenektomi ameliyatına başvurulabilir. 

Splenektomi Ameliyatı

İTP hastalığı, dalak rüptürü veya dalak tümörleri gibi hastalıklar nedeniyle splenektomi ameliyatı tercih edilebilir. Uzman hekimin vereceği karar neticesinde splenektomi ameliyatı iki farklı şekilde gerçekleştirilebilir.

Açık Splenektomi 

Görüntüleme yöntemleri ile dalağın nerede bulunduğuna öncelikle karar verilir. Bununla birlikte doktorun vereceği karar ile dalağa en yakın bölgeden bir kesi işlemi başlatılır, ardından dalağın çevresinde bulunan organlara zarar vermeden dalak çıkartılır. Bu işlemlerin tamamına ise açık splenektomi ameliyatı adı verilmektedir.

Laparaskopik Splenektomi

Uzman hekim tarafından belirlenen karın bölgesi çevresine toplam 3 veya 4 kesi yapılmaktadır. Bu kesilerden 2 tanesi 5 mm, 1 tanesi 10 mm boyutundadır. Dördüncü port ise ek trokar girişi için gerekirse açılmaktadır. Yukarı kısımda belirtilen kesilerden karın bölgesinin iç tarafına giriş yapılarak, ameliyat tamamlanır. Laparoskopik (kapalı) splenektomi sırasında anormal bir durum gelişmesi halinde açık cerrahi tedavi sürecine geçiş yapabilme imkanı vardır.

Splenektomi Komplikasyonları

Splenektomi (dalağın çıkarılması) sonrasında erken ve geç evre olmak üzere iki farklı şekilde komplikasyon meydana gelebilir.

Erken Evre Komplikasyonları 

Kanama, mide yaralanması, pankreas yaralanmasına bağlı pankreatit (pankreas çevresinde enfeksiyon oluşması), sol akciğer alt lob atelektazisi (akciğerin sol lobunda tıkanıklığa bağlı şişme) gibi komplikasyonlar görülebilir.

Geç Evre Komplikasyonları 

Enfeksiyon, sepsis (enfeksiyona karşı koymak için vücudun verdiği cevabın organlara zarar vermesi), splenozis (dalak travması sonucunda dalağın dokuları dökülür, ardından batın içine yerleşerek büyürler) gibi komplikasyonlar meydana gelebilir.

Dalağı alınmış hastaların yaklaşık %75'inde splenozis görülebilir. 

Ameliyat sonrası trombosit sayısı 1,5 milyona çıkabilmesi bir ihtimaldir. Bunun için hastalara genellikle aspirin tedavisi uygulanır. Geçici bir durumdur ve 2 yıl içerisinde trombosit sayısı istenilen miktara kendiliğinden ulaşır.