Spastik bağırsak sendromu (IBS), bağırsak hareketlerindeki düzensizliklerle karakterize kronik bir sindirim sistemi rahatsızlığıdır. Toplumun %10-15’ini etkileyen bu fonksiyonel bozukluk, yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir.
Spastik Bağırsak Sendromu Nedir?
IBS, bağırsak-beyin eksenindeki iletişim bozukluğundan kaynaklanır. Bağırsak kaslarının anormal kasılmaları sonucu ortaya çıkar. Üç alt tipe ayrılır: kabızlık ağırlıklı (IBS-C), ishal ağırlıklı (IBS-D) ve karışık tip (IBS-M). Tanı için semptomların en az 3 aydır devam ediyor olması ve haftada bir günden fazla görülmesi gerekir.
Temel Belirtiler ve Tetikleyiciler
- Karın ağrısı: Kramp tarzında, genellikle dışkılama sonrası azalır.
- Bağırsak alışkanlığı değişiklikleri: İshal, kabızlık veya ikisinin dönüşümlü görülmesi.
- Şişkinlik ve gaz: Özellikle yemek sonrası belirginleşir.
- Dışkıda mukus: Bağırsak duvarındaki inflamasyon nedeniyle oluşur.
Tetikleyiciler arasında stres, hormonal değişimler, bazı gıdalar (gluten, laktoz) ve antibiyotik kullanımı yer alır.
Tanı Süreci
IBS tanısı diğer patolojilerin dışlanmasıyla konulur:
- Kan testleri: Çölyak, inflamatuar bağırsak hastalığı taraması.
- Dışkı analizi: Enfeksiyon veya kanama araştırması.
- Kolonoskopi: 50 yaş üstü veya alarm semptomu olanlarda uygulanır.
Rome IV kriterleri (tekrarlayan karın ağrısı + dışkılama alışkanlığı değişimi) tanıda kilit rol oynar.
Tedavi Yaklaşımları
Diyet Düzenlemeleri:
- Düşük FODMAP diyeti: Fermente olabilen karbonhidratları kısıtlar. 6 hafta boyunca uygulanır, sonra kontrollü eklemeler yapılır.
- Lif takviyesi: Psilyum tozu gibi çözünür lifler IBS-C’de etkilidir.
- Probiyotikler: Bifidobacterium infantis içeren takviyeler semptomları %30 azaltabilir.
İlaç Tedavileri:
- Antispazmodikler: Hyoscyamine, karın kramplarını hafifletir.
- İshal önleyiciler: Loperamide, IBS-D’de acil durumlarda kullanılır.
- Kabızlık gidericiler: Linaklotid, bağırsak salgılarını artırır.
- Antidepresanlar: Düşük doz SSRI’lar ağrı eşiğini yükseltir.
Psikolojik Destek:
Bilişsel davranışçı terapinin semptom şiddetini %40 azalttığı kanıtlanmıştır. Hipnoterapi ise bağırsak-beyin iletişimini düzenleyerek uzun vadeli rahatlama sağlar.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Düzenli yürüyüş bağırsak motilitesini dengeler. Yoga ve nefes egzersizleri stres yönetiminde kritik rol oynar. Yemekleri küçük porsiyonlarla tüketmek ve 30 çiğneme kuralı şişkinliği önler.
Alarm Sinyalleri
Kilo kaybı, gece uykudan uyandıran ağrı, dışkıda kan veya ateş varlığında acilen doktora başvurulmalıdır. Bu semptomlar IBS dışında ciddi patolojileri işaret edebilir.
Komplikasyonlar ve Prognoz
Tedavi edilmeyen IBS’de hemoroid, anal fissür veya beslenme yetersizlikleri gelişebilir. Hastaların %70’i uygun tedaviyle semptom kontrolü sağlayabilir. Stres yönetimi ve diyet disiplini nüksleri önemli ölçüde azaltır.
