Sigara bağımlılığı, dünya genelinde önlenebilir kanser ölümlerinin en önemli nedenidir. Tütün dumanında bulunan 7.000’den fazla kimyasal maddenin en az 70’i doğrudan kanserojen etki gösterir. Bu maddeler, DNA hasarına yol açarak hücrelerin kontrolsüz çoğalmasını tetikler ve çeşitli kanser türlerinin gelişimine zemin hazırlar.
Sigara ve Kanser Türleri Arasındaki İlişki
Sigara kullanımı, akciğer kanseri vakalarının %85’inden sorumludur. Ancak risk bununla sınırlı değildir. Gırtlak, yemek borusu, mesane, pankreas, böbrek ve rahim ağzı kanserleri de sigara ile doğrudan ilişkilidir. Lösemi ve lenfoma gibi kan kanserlerinin gelişiminde de rol oynadığı bilinmektedir. Özellikle nikotin metabolitlerinin mesane dokusunda birikmesi, bu bölgedeki kanser riskini 4 kat artırır.
Kansere Yol Açan Biyolojik Mekanizmalar
Tütün dumanındaki karsinojenler (benzen, arsenik, polonyum-210), hücre çekirdeğindeki DNA’yı doğrudan tahrip eder. Bu hasar, onarım mekanizmalarını aşarak mutasyonlara neden olur. Ayrıca sigara, kronik enflamasyonu tetikleyerek kanser hücrelerinin büyümesini destekler. Bağışıklık sistemini baskılayan nikotin, vücudun anormal hücreleri tanıma ve yok etme yeteneğini azaltır.
Pasif İçiciliğin Kanser Üzerindeki Etkisi
Pasif içicilik, sigara içmeyenlerde bile akciğer kanseri riskini %20-30 artırır. Çocukluk döneminde maruz kalma, ilerleyen yaşlarda lösemi ve lenfoma riskini yükseltir. Hamilelikte pasif içicilik ise fetal DNA hasarına yol açarak çocukluk çağı kanserleri ile ilişkilendirilir.
Sigarayı Bırakmanın Risk Azaltıcı Etkisi
Sigaranın bırakılmasından 10 yıl sonra akciğer kanseri riski %50 azalır. 15-20 yıl içinde ise kalp-damar hastalıkları ve kanser riski, hiç sigara içmemiş bireylere yakın seviyelere iner. Bırakma sonrası vücutta başlayan hücre yenilenmesi, DNA onarım süreçlerini aktifleştirir.
Önleme ve Erken Teşhis Stratejileri
- Sigarayı bırakmak için nikotin replasman tedavileri veya davranışçı terapi seçenekleri değerlendirilmeli.
- Yıllık düşük doz akciğer tomografisi, özellikle 30 paket-yıl sigara öyküsü olanlarda hayat kurtarıcı olabilir.
- Mesane kanseri taraması için idrar sitolojisi, gırtlak kanseri için laringoskopi önerilir.
Sigara bağımlılığı ile mücadele, bireysel sağlık kadar toplumsal bir sorumluluktur. Dumansız hava sahalarının yaygınlaştırılması ve tütün ürünlerinin vergilendirilmesi gibi politikalar, kanser yükünü azaltmada kritik rol oynar.
