Sheehan Sendromu, doğum sırasında veya sonrasında aşırı kan kaybına bağlı olarak hipofiz bezinde hasar oluşmasıyla ortaya çıkan nadir bir hastalıktır. Hipofiz bezinin ön lobundaki hücrelerin ölümü sonucu gelişen bu durum, hormonal yetmezliklere yol açarak hayatı tehdit edebilir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde acil obstetrik bakımın yetersiz olduğu bölgelerde daha sık görülür.
Sheehan Sendromu Neden Olur?
Doğum sırasında yaşanan şiddetli kanama (postpartum hemoraji) hipofiz bezine giden kan akımını azaltır. Hipofiz bezi gebelik döneminde normalden %50 daha büyük olduğu için oksijen yetersizliğine karşı özellikle hassastır. Bu iskemi (kanlanma azlığı), hipofiz hücrelerinin ölümüne ve fonksiyon kaybına neden olur. Risk faktörleri arasında çoğul gebelik, plasenta problemleri ve düşük sosyoekonomik koşullar sayılabilir.
Belirtiler ve Klinik Tablo
Semptomlar kanamanın şiddetine bağlı olarak değişir:
- Erken Belirtiler: Süt üretememe (laktasyon yokluğı), hipotansiyon, halsizlik
- Orta Dönem: Adet düzensizliği/amenore, kilo kaybı, saç dökülmesi
- İlerlemiş Vakalar: Şiddetli hipotiroidi (soğuğa tahammülsüzlük), adrenal yetmezlik (tansiyon düşüklüğü, hipoglisemi), büyüme hormonu eksikliği
- Psikiyatrik Bulgular: Depresyon, bilişsel bozukluklar
Tanı Yöntemleri
- Hormon Testleri:
- Düşük TSH, FT4 (hipotiroidi)
- Düşük kortizol ve ACTH
- Azalmış FSH, LH, östrojen/progesteron
- IGF-1 düzeyinde düşüklük (büyüme hormonu eksikliği)
- MR Görüntüleme: Boş sella tursika (hipofiz bezinde atrofi)
- Uyarı Testleri: ACTH stimülasyon testi, insülin tolerans testi
Tedavi Protokolleri
- Hormon Replasman Tedavisi:
- Hidrokortizon (kortizol eksikliği için)
- Levotiroksin (tiroid hormonu)
- Östrojen+progesteron (genç hastalarda)
- Büyüme hormonu (IGF-1 düşüklüğünde)
- Acil Müdahale: Adrenal kriz durumunda intravenöz hidrokortizon
- Düzenli İzlem: Hormon düzeylerinin 3-6 ayda bir kontrolü
Gebelik ve Sheehan Sendromu İlişkisi
Hastalık geçirenlerde yeni gebelik mümkündür ancak riskler içerir:
- Gebelik öncesi hormon profili optimize edilmeli
- Tüm gebelik boyunca endokrinoloji takibi şart
- Doğum mutlaka tam teşekküllü hastanede yapılmalı
Komplikasyonlar ve Prognoz
Tedavi edilmeyen vakalarda:
- Adrenal yetmezliğe bağlı ani ölüm
- Hipotiroidik koma
- Osteoporoz ve kardiyovasküler hastalıklar
Erken tanı ve düzenli tedavi ile normal yaşam süresi sağlanabilir.
Korunma Stratejileri
- Doğum sonu kanamaların hızla kontrolü
- Riskli gebelere profilaktik oksitosin
- Düşük gelirli bölgelerde acil obstetrik hizmetlerin iyileştirilmesi
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Endokrinoloji uzmanı ana tedavi sorumlusudur. Kadın hastalıkları ve doğum uzmanı, nöroradyolog ve psikiyatrist multidisipliner ekibi oluşturur. Tanı almış hastalar yılda en az iki kez endokrinolojik değerlendirmeden geçmelidir.
