Serotonin Sendromu

Serotonin Sendromu Nedir?

Serotonin, sinir hücrelerinin ürettiği kimyasal bir maddedir. Sinir hücrelerinin arasında sinyaller halinde iletilir ve bazı sinyallerin gönderilmesine yardımcı olur. Serotonin, kanın pıhtılaşmasını sağlayan trombositlerde, merkezi sinir sisteminde ve sindirim sisteminde bulunmaktadır.

Serotonin, duygulardan hareketlerle ilgili olan motor becerilere kadar vücudun birçok bölümünü etkileyen bir maddedir. Serotonin, doğal bir ruh hali dengeleyicisi olarak kabul edilir. Uyumaya, yemeye, sindirmeye, nefes alıp vermeye, vücut ısısını düzenlemeye yardımcı olan bir kimyasaldır.

Serotonin ayrıca şunlara da yardımcı olur:

• Depresyonu azaltmak
• Anksiyeteyi azaltmak
• Yaraları iyileştirme
• Kemik sağlığını korumak

Serotonin sendromu ise vücutta yüksek düzeyde kimyasal serotonin birikmesine neden olan ilaçlar alınmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Serotonin vücutta üretilen ve birçok işlevsel süreçte rol oynayan bir madde olmasına rağmen çok fazla miktardaki serotonin, titreme ve ishal gibi hafif sayılabilecek semptomlara ve kas sertliği, ateş ve nöbet gibi şiddetli semptomlara sebep olabilmektedir. Hatta şiddetli bir serotonin sendromu tedavi edilmediğinde ölüme bile neden olabilmektedir.

Serotonin sendromu, belirli ilaçların dozu arttırıldığında veya yeni bir ilaç kullanılmaya başlandığında ortaya çıkabilir. Bazı yasadışı uyuşturucular ve besin takviyeleri de serotonin sendromuyla ilişkilidir. Serotonin sendromunun daha hafif formları, semptomlara neden olan ilaçların kesilmesinden birkaç gün sonra veya serotonini bloke eden ilaçların alınmasıyla düzelmektedir.

Serotonin Sendromu Belirtileri

Serotonin sendromu semptomları genellikle yeni bir ilacın alınması veya halihazırda alınan bir ilacın dozunun arttırılmasıyla birlikte birkaç saat içinde ortaya çıkar.

Serotonin sendromunun belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Ajitasyon veya huzursuzluk
• Bilinç bulanıklığı (konfüzyon)
• Kalp hızının artışı
• Tansiyonda yükselme
• Göz bebeklerinde irileşme
• Kas koordinasyonunun kaybı veya kas seğirmesi
• Kas sertliği
• Aşırı terleme
• İshal
• Baş ağrısı
• Titreme
• Tüylerin diken diken olması

Şiddetli serotonin sendromu yaşamı tehdit edebilecek düzeye gelebilir.

Bu durumda görülebilecek semptomlar şu şekilde sıralanabilir:

• Yüksek ateş
• Nöbet geçirme
• Düzensiz kalp atışı
• Bilinç kaybı

Serotonin Sendromu Nedenleri

Serotonin düzeylerini artıran tek bir ilacın alınmasının, duyarlı kişilerde serotonin sendromuna neden olması mümkün olsa da, bu durum en çok belirli ilaçların birlikte alınmasıyla ortaya çıkar.

Örneğin, migren ilacı ile birlikte bir antidepresan alınması serotonin sendromuna neden olabilir. Bu durum opioid türü bir ağrı kesici ilaçla birlikte bir antidepresan alınmasıyla da ortaya çıkabilir. Serotonin sendromunun bir başka nedeni, kasıtlı olarak antidepresan ilaçların aşırı dozda alınmasıdır.

Bir dizi reçetesiz ve reçeteli ilaç, özellikle antidepresanlar olmak üzere serotonin sendromuyla ilişkilendirilebilir. Yasadışı ilaçlar ve diyet takviyeleri de duruma sebep olabilmektedir.

Potansiyel olarak serotonin sendromuna neden olabilecek ilaçlar ve takviyeler şu şekilde sıralanabilir:

• Sitalopram, fluoksetin, sertralin gibi etken maddeleri olan seçici serotonin geri alım inhibitörleri türünde antidepresanlar
• Duloksetin gibi etken maddeleri olan serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri türünde antidepresanlar
• Bupropion etken maddesine sahip antidepresanlar ve tütün bağımlılığı ilaçları
• Amitriptilin ve nortriptilin gibi etken maddelere sahip trisiklik antidepresanlar
• İzokarboksazid, fenelzin gibi etken maddeleri olan monoamin oksidaz inhibitörleri türünde antidepresanlar
• Almotriptan, naratriptan, sumatriptan, karbamazepin, valproik asit ve triptanlar gibi migren ilaçları
• Kodein, fentanil, hidrokodon, oksikodon ve tramadol gibi etken maddeleri olan opioid türü ağrı kesiciler
• Bir ruh hali dengeleyici ilaç olan lityum
• Kokain gibi uyuşturucu sayılabilecek ilaçlar
• Yoğun bazlı bazı hindistan cevizi bitkisel takviyeleri
• Dekstrometorfan etken maddesine sahip öksürük ilaçları
• Metoklopramid, droperidol, ondansetron gibi etken maddelere sahip bulantı ilaçları
• Linezolid etken maddesine sahip antibiyotik
• HIV tedavisinde kullanılan bir anti-retroviral ilaç olan Ritonavir

Bazı kişiler, serotonin sendromuna neden olan ilaçlara ve takviyelere diğer insanlara göre daha duyarlıdır. Ancak serotonin sendromu herkeste ortaya çıkabilir.

Ancak aşağıdaki durumlara sahip kişilerde serotonin sendromu görülme riski artmıştır:

• Son zamanlarda serotonin düzeylerini artırdığı bilinen bir ilacı almaya başlamak veya var olan ilacın dozunun arttırılması
• Serotonin düzeylerini artırdığı bilinen birden fazla ilaç almak
• Serotonin seviyelerini artırdığı bilinen bitkisel takviyeleri kullanmak

Serotonin Sendromu Teşhisi

Serotonin sendromunu net bir şekilde tespit eden veya doğrulayan tek bir test yoktur. Serotonin sendromu tanısı için öncelikle hekim aldığı tıbbi öyküden ve yaptığı fizik muayeneden bu durumdan şüphelenmesi gerekir. Daha sonra bu duruma yol açabilecek diğer hastalıklar ekarte edilerek serotonin sendromu tanısı konulabilir.

Hekim öncelikle hastanın semptomlarını detaylıca inceler. Daha sonra kullanılan ilaçlar, tıbbi geçmiş, ek hastalıklar sorgulanır. Eğer gerek duyulursa ve o an aktif semptom varsa fizik muayene de yapılacaktır. Belirtilerin serotonin sendromundan veya başka bir nedenden kaynaklanıp kaynaklanmadığından emin olabilmek için hekim aşağıdaki testleri isteyebilir:

• Kullanılan ve serotonin sendromuna neden olabilecek ilaç düzeyleri ölçülebiliyorsa bu maddelerin kandaki düzeylerinin tayini
• Durumun herhangi bir enfeksiyondan kaynaklanıp kaynaklanmadığını anlamak için enfeksiyon durumunun gözden geçirilmesi
• Serotonin sendromundan etkilenen ve etkilenebilecek vücut fonksiyonlarının takibi

Bazı durumlar, serotonin sendromuna benzer semptomlara neden olabilir. Bu yüzden serotonin sendromu teşhisi sırasında benzer etkileri yaratan durumların da dikkatli sorgulanması gerekir. Hafif serotonin sendromuna birçok durum neden olurken, orta ve şiddetli reaksiyonlara benzer etki yaratabilecek durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Bazı anestezikler, antipsikotik ilaçlar ve bu şiddetli reaksiyonlara benzer etkileri yarattığı bilinen diğer ilaçların aşırı kullanımı
• Aşırı dozda yasadışı uyuşturucu ilaç, antidepresan ilaç veya serotonin seviyelerini artıran diğer ilaçların kullanımı
• Ciddi alkol yoksunluğu

Hekim var olan belirtilerin diğer olası nedenlerini dışlamak için aşağıdaki tetkikleri isteyebilir:

• Kan ve idrar testleri
• Göğüs röntgeni
• Tomografi taraması
• Bel bölgesinden beyin omurilik sıvısı örneği alma işlemi olan lomber ponksiyon

Serotonin Sendromu Tedavisi

Serotonin sendromunun tedavisi, kişinin yaşadığı semptomların şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterir. Serotonin sendromunun semptomları hafifse, sadece durumun hekim tarafından teşhis edilmesi ve bu duruma neden olan ilacın kesilmesi yeterli olabilmektedir.

Orta şiddetli sayılabilecek serotonin sendromunda ise ilacın kesilmesine ek olarak hekim hastayı birkaç saat veya gün hastanede gözetim altında tutmak isteyebilir. Bu süreçte oluşabilecek istenmeyen etkileri hekimin birebir görebilmesi gerekir. Şiddetli serotonin sendromu durumunda ise hasta kesinlikle hastaneye yatırılır ve yoğun bir tedavi sürecine sokulur.

Serotonin sendromunun yarattığı belirtilere bağlı olarak uygulanabilecek tedaviler şu şekilde sıralanabilir:

• Kas gevşeticiler: Serotonin sendromu kişide kas kasılmalarına, istenmeye spazmlara neden olduğunda veya nöbete bağlı kasılmalar gözüktüğünde kas gevşetici, anksiyolitik (anksiyete giderici) ve sedatif (sakinleştirici) gibi etkileri olan ilaçlar kullanılır. Diazepam  veya lorazepam gibi benzodiazepinler, ajitasyonu, nöbetleri ve kas sertliğini kontrol etmeye yardımcı olur.
• Serotonin üretimini bloke eden ajanlar: Semptomatik ilaçlarla belirtiler kontrol altına alınamadığında vücutta serotinin üretimini baskılayan ilaçlar kullanılabilmektedir.
• Oksijen ve damar yolundan sıvı takviyesi: Oksijen seviyelerinin düştüğü hastalarda maske ile oksijen solutulabilir. Böylelikle kandaki oksijen seviyeleri normale döndürülmüş olur. Dehidratasyon yani sıvısız kalma durumunu ve ateşi tedavi etmek için intravenöz yani damar yolundan sıvı takviyeleri uygulanır.
• Kalp atış hızını ve kan basıncını kontrol eden ilaçlar: Serotonin sendromunda aşırı kalp hızı ve tansiyon yükselmesi olabileceği için bunları kontrol altına almak için esmolol gibi etken maddeleri olan beta bloker ilaçlar kullanılabilir. Bazen kan basıncının yükselmesinin aksine tansiyonda düşüklük de saptanabilir. Bu durumda da gerek duyulursa epinefrin gibi kan basıncını yükselten ilaçlar da kullanılabilmektedir.

Serotonin sendromunun daha hafif formları genellikle serotonini artıran ilaçları kestikten sonraki 24 ila 72 saat içinde ortadan kalkar. Bu süre serotonin üretimini engelleyen ilaçlarla daha da kısalabilir. Bununla birlikte, bazı antidepresanların neden olduğu serotonin sendromu semptomlarının tamamen ortadan kalkması birkaç hafta sürebilir. Bu ilaçlar vücutta, serotonin sendromuna neden olabilecek diğer ilaçlardan daha uzun süre kalır.

Serotonin Sendromu Tedavi Edilmezse

Serotonin sendromunun komplikasyonları hastalığın şiddetine göre değişiklik göstermektedir. Ancak hafif serotonin sendromunda bile yapılacak ilk adım ilacın kesilmesidir. İlacın kesilmemesi durumunda, hastalık daha da ilerler ve semptomların şiddeti artar. Serotonin sendromu böylelikle tedavi edilmediği takdirde nöbetlere, solunum bozukluklarına, kalp bozukluklarına ve hatta ölümlere neden olabilmektedir.

Serotonin Sendromu için Hangi Doktora Gidilir?

Serotonin sendromu genelde akut yani ani gelişen semptomlara kişiyi rahatsız ettiği için bu durumu yaşayan kişiler genelde hastanelerin Acil Bölümüne başvururlar. Burada acil olan müdahaleler yapılabilir. Daha sonra ise takip ve tedavinin ilerleyişini belirlemek için bir Nöroloji hekimi hastayı inceleyebilir. Oluşan belirtilere bağlı olarak da gerektiğinde başka bölüm hekimlerinden yardım alınabilir. Serotonin sendromu teşhis edilmesi gereken bir durum olduğu için hafif belirtiler de bile hastaneye başvurulmalıdır. Çünkü kişinin serotonin sendromuna neden olan ilacı kesmesi gerekir. Bunun için de ilk teşhis konulmalıdır.