Serotonin sendromu, merkezi sinir sisteminde aşırı serotonin birikmesi sonucu ortaya çıkan potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir durumdur. Genellikle serotonin düzeyini artıran ilaçların kombinasyonu veya aşırı dozu nedeniyle gelişir. Acil müdahale gerektiren bu tablo, doğru tanı ve zamanında tedaviyle tamamen geri döndürülebilir.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Serotonin sendromu en sık şu ilaç kombinasyonlarıyla ortaya çıkar:
- Antidepresanlar (SSRI’lar, SNRI’lar, MAOI’lar)
- Migren ilaçları (triptanlar)
- Ağrı kesiciler (tramadol, fentanil)
- Rekreasyonel maddeler (MDMA, LSD)
- Bitkisel takviyeler (St. John’s wort)
Özellikle yeni ilaç başlangıcı, doz artırımı veya alkolle birlikte kullanım riski artırır. Karaciğer yetmezliği olanlarda ve yaşlılarda metabolizma yavaşlaması nedeniyle daha sık görülür.
Klinik Belirtiler
Semptomlar genellikle ilaç alımından 6-24 saat sonra ortaya çıkar ve üç ana kategoride incelenir:
- Otonomik disfonksiyon: Taşikardi (>120/dk), yüksek ateş (40°C’yi aşabilir), terleme, midriyazis (göz bebeklerinde genişleme)
- Nöromüsküler bulgular: Kas rijiditesi (özellikle bacaklarda), miyoklonus (ani kas seğirmeleri), hiperrefleksi, tremor
- Mental durum değişiklikleri: Ajitasyon, konfüzyon, hipomani, ileri evrede nöbet ve koma
Tanı Kriterleri
Hunter Kriterleri tanıda altın standarttır. Aşağıdakilerden en az biri varsa serotonin sendromu düşünülür:
- Klonus + ajitasyon veya diaforez
- Oftalmoklonus (gözlerde istemsiz hareket) + ajitasyon veya diaforez
- Tremor + hiperrefleksi
- Hipertonisite + ateş >38°C + oküler klonus veya inkoordinasyon
Acil Tedavi Protokolü
- Kausatif ajanların kesilmesi: Tüm serotonin artırıcı ilaçlar derhal durdurulur.
- Destek tedavi:
- İntravenöz sıvı resüsitasyonu
- Hipertermide soğuk uygulama ve antipiretikler
- Nöromüsküler blokaj (vektronyum) şiddetli rijiditede
- Farmakolojik müdahale:
- Siproheptadin: Serotonin antagonisti (başlangıç 12 mg, sonra 2mg/saat)
- Benzodiazepinler: Kas rijiditesi ve ajitasyonu azaltır
- Yoğun bakım: Refrakter vakalarda mekanik ventilasyon gerekebilir.
Komplikasyonlar ve Prognoz
Erken müdahale edilmeyen vakalarda rabdomiyoliz, akut böbrek yetmezliği, yaygın damar içi pıhtılaşma (DIC) ve solunum yetmezliği gelişebilir. Semptom başlangıcından 24 saat içinde tedaviye başlanan hastalarda tam iyileşme oranı %95’tir.
Korunma Stratejileri
- SSRI değişimi yapılırken en az 2 hafta yıkama dönemi (fluoksetinde 5 hafta)
- MAOI kullananlarda triptan veya tramadol kesinlikle verilmez
- Serotonerjik ilaç kombinasyonlarından kaçınmak
- Hastalara ilaç etkileşimleri konusunda eğitim vermek
Hangi Durumlarda Acile Başvurulmalı?
Antidepresan kullanan bir kişide;
- Açıklanamayan ateş + kas sertliği
- İstemsiz kas seğirmeleri
- Bilinç bulanıklığı veya ajitasyon
- Kalp hızı >120/dk gelişmesi durumunda acil servise başvurulmalıdır.
