Şeker Yüklemesi

Şeker yüklemesi, anne adayının gebelik diyabeti riski taşıdığı düşünüldüğünde, zaman kaybetmeden yapılmalıdır. Risk grubunda yer alan anne adayları arasında; 35 yaşından sonra gebe kalanlar, önceki gebeliklerinde şeker hastalığı geçirenler, kilolu olanlar, birden fazla düşük yapanlar, önceki gebeliklerinde 4 kg’dan daha ağır bebek doğurmuş olanlar ve anne adayının idrar testinde glikoz tespit edilenler sayılabilir. Ayrıca ailede şeker hastalığı öyküsü olanlar (birinci dereceden) da risk grubunda bulunmaktadır. Belirtilen durumları taşımayan anne adaylarında da gebeliğinin ikinci üç aylık döneminde olası risklere karşı şeker yüklemesi yapılması önerilmektedir.

Şeker yüklemesi normal şartlarda gebeliğin 24. veya 28. haftasında yapılmaktadır. Ancak gebelik diyabetine yakalanma riski yüksek olduğu düşünülen gebelerde bu sürecin beklenmesine gerek duyulmaz. Tanı testi olan oral glukoz tolerans testi (100 gr şeker yüklemesi) uygulanır. Ayrıca riskli gebelerde 32-34. haftalarda kontrol ve önlem amaçlı test yenilenmektedir.

Gebelikte diyabet, vücudun plasenta hormonlarının hamilelik sırasında neden olduğu insülin  etkisine dirençli hale  geldiğinde ortaya çıkar. Bazı kadınlarda pankreas, bu hormonların etkisini dengelemek için yeterli insülin salgılayamaz. Bu da hiperglisemiye (yüksek kan şekeri) ve ardından diyabete neden olur. Şeker hastalığı görülen gebelerde bebek ve anne için riskli doğum ve gebelik sürecini beraberinde getirir. Bazı durumlarda tedavisi yapılmayan diyabet, annenin düşük yapması ile sonuçlanabilir. Hamilelikte şeker yüklemesi yapılmasının nedeni bu tür olumsuzluklara karşı önceden önlem almaktır.

Oral glikoz tolerans testi (100 gr şeker yüklemesi) sonuçları 4 farklı kan değeri ile değerlendirilir. İlk kan değeri aç karna alınır. Ardından 1’er saat arayla 3 defa daha anneden kan alınarak değerler kontrol edilir. Sonuçlara göre olması beklenen normal değerler; açlıkta 95 mg/dl’den, 1. saatte 180 mg/dl’den, 2. saatte 155 mg/dl’den ve 3. saatte 140 mg/dl’den küçük olmalıdır. Bu değerlerden yalnızca 2 tanesi bile yüksek olması halinde gebeye diyabet tanısı konulur

Hamilelikte şeker yüklemesinin zararı olmadığı bilimsel çalışmalarla kanıtlanmıştır. Uzun yıllardan beri güvenle yapılan şeker yükleme testine son zamanlarda anne adaylarının şüpheli yaklaşımlarda bulundukları gözlenmektedir. Şeker testi yapılmayan gebeliklerde anne ve bebek için oluşabilecek risklerin göz ardı edilemeyecek kadar ciddi sonuçlara neden olduğunu unutmamak gerekir. Gebelikte diyabet tespit edilemediği durumlarda ağır sonuçlarla karşılaşmamak ve bebeğin riske atılmaması için özellikle gerekli görülen gebelerin doktor önerisini dinlemesi ve şeker yükleme testini yaptırmasında fayda vardır.

Gebelikte şeker yüklemesi yaptırmamak neredeyse belirti göstermeyen diyabetin tanısının konulmamasına neden olur. Teşhis edilmediğinden dolayı kontrol altına alınamayan kan şekeri seviyesi anneye ve bebeğe zarar verebilir. Gebelikte diyabet hastası olan annenin insüline duyduğu ihtiyaç artar ve pankreası normalden daha fazla çalışır. Plasentayı geçemeyen insülin, bebeğin dolaşımına da giremeyeceğinden şeker direkt olarak bebeğe ulaşır. Anne ile birlikte kan şekeri yükselen bebekte; sarılık ve fazla kiloyla doğuma bağlı anomaliler, annede ise erken doğum ve gebeliğin sonlanması gibi istenmeyen durumlarla karşılaşılabilir.  

Gebelik diyabeti tarama testlerinden 50 gr şeker yükleme testi için annenin aç olması gerekmez. Test genellikle sabah veya öğle saatlerinde yapılmaktadır. Gebenin kahvaltı yaptıktan 2 saat sonrası test için en ideal süredir. 100 gr şeker yükleme testine ihtiyaç duyulması halinde ise gebe için 3 günlük diyet listesi hazırlanır ve bu listeye uyması istenir. Diyetin 4. günü gebe 8 ila 12 saat açlık ile 100 gr şeker yükleme testine alınır. Glikoz çözeltisi içilmeden açlık kanı alınır ve 5-10 dakika sonra gebeye glikoz çözeltisi içirilerek 3 saatlik (1’er saat arayla) şeker yüklemesi yapılır.

Gebelikte 50 gr şeker yüklemesi için glikozlu su içirildikten sonra 1 saat geçmesi beklenir. Bu sürede gebenin yemek yememesi ve içecek içmemesi istenir. Ayrıca kan alınana kadar egzersiz yapılması da önerilmez. 1 saat sonunda gebeden kan alınır ve sonuç beklenir. Ölçülen şekerin normal değeri 135 mg/dl’nin altında olmasıdır. Bunun üzerinde değer çıkması halinde gebeye 100 gr şeker yüklemesi testi yapılır.

Şeker yüklemesi için tarama testi yapılacaksa gebenin aç olması istenmez. Tanı testi olan oral glikoz tolerans testi istendiğinde ise gebeye gün verilir. Gebenin açlık kan testi alınabilmesi yani şeker yüklemesi yapılabilmesi için 8 ila 12 saat arasında aç kalması gerekir.

Şeker yüklemesi süresi tarama veya tanı testi yapılacak olmasına bağlı olarak değişkenlik gösterir. Tarama testlerinde şekerli su içirildikten sonra 1 saat içerisinde şeker yüklemesi testi için kan alınmaktadır. Tanı testinde ise hastanın şeker yüklemesi için ortalama 3-4 saat hastanede bulunması gerekir. Bunun nedeni, tanı testlerinde gebeden kan alımının 1’i hemen diğer 3 tanesi ise 1’er saat arayla tamamlanmasıdır.

Şeker yüklemesi sonucu, hastanın hastaneye test için başvurduğu güne ve saate bağlı olarak verilmektedir. Öğleden önce alınan tarama testlerinde sonuçlar öğleden sonra çıkarken, öğleden sonra test yaptıranların sonuçları bir gün sonra sabah saatlerinde doktora ulaşmaktadır. Tanı testleri ise tarama testlerinden daha uzun sürdüğü için sonuçlar testin yapıldığı günden bir sonraki güne sarkabilir.

Şeker yüklemesi sonuçları 1 tane tanı testi (50 gr şeker yüklemesi), 1 tane tarama testi (100 gr şeker yüklemesi) ve 1 tane de hem tanı hem de tarama testine (75 gr şeker yüklemesi) göre yorumlanır. Tanı testinde kan değeri 135-140 mg/dl’nin altında olması gerekir. Aksi halde kesin tanı koymak için 100 gr şeker yüklemesi yapılması gerekir. Tanı testinde toplamda 4 kan testi verilir. Bunlardan biri aç karnadır. Açlık testi 95 mg/dl’nin altında olmalıdır. Diğer testler ise sırasıyla 180-155-140 mg/dl’den büyük olursa gebelik diyabet tanısı konulur. 75 gr şeker yüklemesi referans aralığı ise açlık testinde 92 mg/dl, ilk saatte 180 mg/dl ve ikinci saatte 153 mg/dl’den yüksek değer ölçülmesi, gebeye diyabet tanısı konulması için yeterlidir

Gebelerde şeker yükleme testi uluslararası kabul gören bir uygulamadır. Uzman hekimler ve bilimsel araştırmalar, gebelikte şeker yüklemesinin bebeğe zarar vermediği konusunda hemfikirdir. Fark edilmeyen diyabetin gebelikte oluşturacağı olumsuzluklar göz önüne alındığında test için 50-75 gr şekerli suyun bebeğe zarar vermeyeceği bilinmektedir. Verilen glikoz çözeltisinin anne karnındaki bebeği zehirleyici bir etkisi de bulunmamaktadır.

Gebelik diyabeti teşhisi amacıyla şeker yüklemesi yaptırmak isteyen gebeler devlet hastaneleri veya özel hastanelere başvurabilir. Şeker yüklemesi için tercih edilecek hastanede kadın hastalıkları ve kadın doğum uzmanı olması yeterlidir. Gebelik diyabeti tanısı konulan hastaların, tedavinin en iyi şekilde yürütüleceğinden emin oldukları bir kadın doğum uzmanı ile görüşmesi önemlidir.

Hastanın 50 gr şeker yüklemesi için hastaneye başvurması halinde aç veya tok olmasına bakılmaz. Glikoz çözeltisi içildikten sonra kan değeri alınana kadar yani testin uygulandığı süreçte herhangi bir içecek tüketilmemelidir. Bu içeceklere su da dahildir ancak ihtiyaç halinde çok az miktarda su içilmesinde sakınca görülmemektedir. 100 gr şeker yüklemesi yapılmadan bir gün önce hasta 21:00’den sonra su dışında yiyecek ve içecek tüketmemelidir.  Açlık gerektirdiğinden bu tanı testinden hemen önce su içilmemesine dikkat edilmesi önerilir.

Şeker yüklemesi testi fiyatında gebenin tercih ettiği sağlık kuruluşu, uzman hekimin fiyat politikası belirleyici olacaktır. Konuyla ilgili detaylı bilgi hastaneden randevu alınıp öğrenilebilir.

Hamilelikte şeker yüklemesi zorunlu bir test değildir. Özellikle gebenin önceki hamilelik döneminde tekrarlayan düşükleri, rahim içinde bebek kaybı, ailede diyabet hastalık öyküsü, önceki doğumlarda iri bebek doğması veya obezite olması halinde şeker yüklemesi gereklilik haline gelmektedir. Hekim tarafından yaşanabilecek riskler aileyle paylaşılır ancak yine de son karar ailenindir. Unutulmamalıdır ki gebelikte diyabet oldukça riskli doğum hikayelerini de beraberinde getirmektedir. Yapılacak test hastalığın erken teşhisini ve alınabilecek önlemleri hızlandırmayı sağlar