Şaşılık (strabismus), gözlerin aynı noktaya odaklanamadığı ve farklı yönlere baktığı bir göz hastalığıdır. Bu durum, göz kaslarının dengesiz çalışması veya sinirsel ileti sorunları nedeniyle ortaya çıkar. Çocukların %4’ünde görülürken, yetişkinlerde travma veya nörolojik hastalıklara bağlı olarak gelişebilir.
Şaşılığın Temel Nedenleri
- Genetik Yatkınlık: Aile öyküsü olanlarda risk 3 kat artar.
- Göz Kası Dengesizliği: İç/dış/dikey kasların asimetrik çalışması.
- Nörolojik Sorunlar: Serebral palsi, inme veya beyin tümörleri.
- Kırma Kusurları: Hipermetropi tedavi edilmezse içe şaşılığa yol açar.
- Travma: Göz yaralanmaları veya kafa çarpmaları.
Şaşılık Türleri ve Özellikleri
- İçe Şaşılık (Ezotropya): Gözlerin buruna doğru kayması. Çocuklarda en sık görülen türdür.
- Dışa Şaşılık (Ekzotropya): Gözlerin dışa doğru kayması. Yetişkinlerde daha yaygındır.
- Dikey Şaşılık: Bir gözün yukarı/aşağı kayması.
- Gizli Şaşılık: Yorgunluk veya stresle ortaya çıkan episodik kaymalar.
Belirtiler ve Tanı Yöntemleri
- Çift görme veya bulanık görme
- Baş ağrısı ve göz yorgunluğu
- Başı eğerek bakma ihtiyacı
- Derinlik algısı kaybı
Tanıda korneal ışık testi, prizma testi ve göz hareketleri muayenesi kullanılır. Çocuklarda erken tarama için 6. ayda ilk göz muayenesi şarttır.
Tedavi Seçenekleri
- Gözlük veya Lens: Kırma kusuruna bağlı şaşılıkta ilk basamak tedavi.
- Ortoptik Egzersizler: Göz kaslarını güçlendiren özel görme terapileri.
- Botox Enjeksiyonu: Geçici kas felciyle hafif kaymaları düzeltir.
- Cerrahi Müdahale: İleri vakalarda kasların gücünü ayarlayan ameliyatlar (rezeksiyon/gevşetme).
Çocuklarda Kritik Dönem
Görme sisteminin %90’ı 6 yaşa kadar geliştiğinden, tedaviye ne kadar erken başlanırsa beyin adaptasyonu o kadar başarılı olur. Tedavi edilmeyen şaşılık, kalıcı göz tembelliği (ambliyopi) riski taşır.
Yetişkinlerde Tedavi Zorlukları
Beyin plastisitesi azaldığı için çift görme riski yüksektir. Cerrahi sonrası prizmatik camlar veya nöroadaptasyon terapileri gerekebilir.
Önleme ve Yönetim
- Çocuklarda 3 yaşa kadar rutin göz taraması
- Dijital ekran kullanımında 20-20-20 kuralı (20 dakikada bir 20 saniye 20 metre uzağa bakma)
- Diyabet veya hipertansiyon hastalarında düzenli kontroller
Ne Zaman Acil Doktora Başvurulmalı?
- Ani başlayan çift görme
- Göz kaymasına eşlik eden baş dönmesi veya kusma
- Travma sonrası gelişen şaşılık
