Şant Ameliyatı Nedir?

Beyin şant ameliyatı, hidrosefali hastalığının tedavisinde kullanılmaktadır. Ameliyat oldukça riskli ve hayati önem taşımaktadır. Şant ameliyatı, beyin omurilik sıvısının anormal bir şekilde artması sonucunda beyin karıncıklarında ve bazen de kafatasında meydana gelen büyümenin tedavisi için kullanılmaktadır. Operasyon sırasında kullanılan şant, cilt altına yerleştirilmektedir. Böylelikle herhangi bir görsel probleme neden olmamaktadır. 

Şant Nedir ve Neden Takılır? 

Şant, ince bir boru ve pompa yapılarından oluşan medikal bir malzemedir. Şant, cerrahi müdahale ile cilt altına yerleştirilmektedir. Şantın bir ucu kafatasında ameliyat ile açılan delikten beyne yerleştirilmektedir. Şantın bir diğer ucu ise boyun ve karın bölgesine uzanmaktadır. Böylelikle beyinden alınan fazla sıvı buraya boşaltılmakta ve beynin sıvı emiliminin daha kolay bir şekilde gerçekleşmesi amaçlanmaktadır.  

Şant Ameliyatı Yapılması Gereken Durumlar Nelerdir?

Beyinde bir anomaliye bağlı olarak fazla sıvının birikmesi durumunda şant ameliyatından yararlanılmaktadır. Tıpta bu hastalığın adı hidrosefali olarak tanımlanmaktadır. Hastalarda hayati tehlikeye neden olan hidrosefali, mutlaka tedavi edilmesi gereken, ciddi bir rahatsızlıktır. Hastalığın tedavisi şant ameliyatı ile gerçekleştirilmektedir. 

Hidrosefali Nedir? 

Şant ameliyatı yapılmasına gerek duyulan durum olarak gösterilen hidrosefali hastalığı, beyinde aşırı su birikimi olarak tanımlanmaktadır. Hidrosefali ciddi ve zor bir hastalıktır. Hastalık, beyindeki bazı odacıklarda olması gereken su miktarındaki artıştan kaynaklanmaktadır. Beyindeki bu su birikimi, kafatası içerisindeki basıncı hızlı bir şekilde artırmaktadır. Bu da beyin odacıklarının ve kafatasının büyümesine yol açmaktadır. Hidrosefali hastalığı, çocukluktan yetişkinliğe kadar her yaş grubunda ortaya çıkabilmektedir.

Hidrosefaliye Neden Olan Etkenler

Yalnızca beyin şant ameliyatı ile tedavi edilebilen hidrosefali hastalığı, omuriliğin normal gelişimini sürdürememesi durumudur. Daha önemlisi ise omuriliğin açık kalması hidrosefaliye neden olmaktadır. Bunun yanı sıra hidrosefali şant ameliyatına gerek duyulmasına yol açan nedenler şu şekildedir; 

• Beynin üçüncü ve dördüncü karıncıkları arasında yer alan su kanalının olması gerektiğinden daha dar ve sağlıksız olması
• Beyin sapı tümörü 
• Beyin ve omuriliği çevreleyen zar yapısının iltihaplanması sonucunda ortaya çıkan menenjit hastalığı 
• Beyin zarı ve altında gelen anormal kanamalar 

Hastada şant ameliyatının faydalı olup olmayacağına uzman hekim tarafından karar verilmektedir. Bu karar verilirken, hastanın bel kısmından alınan omurilik sıvısı kontrol edilmektedir. Sıvının alındığı hastalarda, 2 gün içerisinde bir farklılık tespit edilirse beyin şant ameliyatına karar verilmektedir. 

Şant Ameliyatı Öncesi Yapılması Gerekenler

Her cerrahi operasyondan önce olduğu gibi, hidrosefali şant ameliyatından önce de dikkat edilmesi ve yapılması gereken bazı noktalar bulunmaktadır. Bu hususlar, operasyon kararının alındığı hastaya uzman hekim tarafından açıklanmaktadır. 

Şant ameliyatı öncesinde hastalara birtakım tetkik ve tahliller yapılmaktadır. Bunlar şu şekildedir; 

• Anestezi kontrolü 
• Hastanın genel durumunun değerlendirilmesi
• Kan tahlili 
• İdrar tahlili 
• Beyin tomografisi
• Belden omurilik sıvısının alınması (lomber ponksiyon)

Bunların haricinde hastaların yapması gerekenler ise şu şekildedir;

• Operasyondan önce hastalar, tıbbi öyküleri ile ilgi uzman hekime bilgi vermelidir. 
• Kullanılan ilaçlar uzman hekime danışılmalıdır. Hekimin ameliyat öncesinde bırakılmasını söylediği ilaçlar kullanılmamalıdır. 
• Hastalar, sigara ve alkol tüketiyorlarsa bu zararlı alışkanlıklarını ameliyattan bir süre önce bırakılmalıdır. Çünkü alkol tüm zararlarının yanında kanı sulandırmakta ve cerrahi müdahale sırasında komplikasyon riskini artırmaktadır. Sigara kullanımı ise solunum yolları ve akciğerlere verdiği zarar nedeniyle ameliyata en az 15 gün kala kesinlikle içilmemelidir. 
• Operasyondan önce hastalara, sağlıklı beslenmeye özen göstermeleri önerilmektedir. 

Şant Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Yüksek riskli cerrahi müdahaleler arasında yer alan şant ameliyatı, şu şekilde yapılmaktadır;

• Anestezi uzmanı tarafından hastaya genel anestezi uygulanır ve hasta uyutulur. 
• Hasta anestezinin etkisi altındayken, kafatasına bir delik açılır. 
• Açılan delikten şantın bir ucu beyin içinde yer alan omurilik sıvısının olduğu odacığa yerleştirilir. 
• Sonrasında cilt altından baş, boyun ve karın bölgesinden geçen bir tünel açılır. 
• Şantın diğer ucu kalp ve karın içi boşluğuna yerleştirilir. Çünkü bu bölgeler sıvı emilimini daha rahat bir şekilde yapmaktadır. 
• Ameliyatla fazla sıvı beyinden uzaklaştırılmış olur. Bu sayede hasta, beyinde biriken fazla sıvının olumsuz yan etkilerinden kurtulmuş olmaktadır.

Şant Ameliyatı Riskleri ve Komplikasyonları

Ameliyatların tamamında olduğu gibi şant ameliyatı riskleri ve komplikasyonları da bulunmaktadır. Ancak şant ameliyatı, hayat kurtaran ve ciddi bir operasyondur. Şant ameliyatı riskleri ve komplikasyonları iki başlıkta incelenmektedir;

Cerrahi Müdahaleye Bağlı Komplikasyonlar 

Cerrahi müdahaleden dolayı ortaya çıkabilecek komplikasyonlar, her ameliyatın risklerini barındırmaktadır. Uzman hekim, bu komplikasyonların en aza indirilmesi için gerekli tüm önlemleri ameliyat öncesinde almaktadır. Ayrıca hastalar aşağıda yer alan komplikasyon ihtimallerine karşı bilgilendirilmektedir; 

• Zatürre (pnömoni)
• Kalp krizi
• İdrar yolu enfeksiyonu 
• Operasyon bölgesinde yara
• Menenjit 

Şant Takılmasına Bağlı Komplikasyonlar 

Şant, medikal bir malzemedir ve mekanik bir yapıdır. Şant, hastalarda hidrosefaliye bağlı olumsuzlukları ortadan kaldırmakta ve hayat konforunu artırmaktadır. Ancak insan vücuduna yabancı bir maddenin girmesi söz konusu olduğu için, şant takılmasına bağlı birtakım komplikasyonlar gelişebilmektedir. Bu komplikasyonlar ise üç ayrı başlıkta ele alınmaktadır;

Şanta Bağlı Mekanik Komplikasyonlar

Şantın mekanik bir probleme maruz kalması, ameliyat komplikasyonları arasında yer almaktadır. Bu komplikasyonlar büyük sıkıntılara yol açabilmektedir. Bu tip sorunlar ortaya çıktığında, hastalara geç kalınmadan müdahale edilmesi gerekmektedir. 

• Şantın kimyasal sıvılar yüzünden tıkanması 
• Şant kateterinin yerinden çıkması veya tamamen ayrılması 

Şanta Bağlı Dinamik Komplikasyonlar 

Hastalara takılan şantta, birtakım dinamik komplikasyonlar meydana gelebilir. Genellikle en büyük risk, sıvı boşaltımının olması gerekenden daha fazla yani aşırı bir şekilde yaşanmasıdır. Bu komplikasyon, hastalarda ayağa kalktıkları anda gelişen ani baş ağrısı şikayetine yol açmaktadır. Şanta bağlı gelişen mekanik problemlerde olduğu gibi, bu komplikasyonların da uzman hekim tarafından müdahale edilmesi ve çözülmesi gerekmektedir. Tedavi yoluna cevap vermeyen hastalarda, şant değişikliği de çözüm olabilmektedir. 

Şant Enfeksiyonu 

Şanta bağlı gelişen enfeksiyon, genellikle operasyonun ardından 2 ay sonra ortaya çıkmaktadır. Belirtileri fark eden hastaların mutlaka hekime başvurmaları gerekmektedir. Şant enfeksiyonu, tedavi edilebilmektedir. Şant enfeksiyonunun hastalarda yarattığı şikayetler şu şekildedir; 

• İltihaplı akıntı 
• Ateş
• Kusma 
• İshal 

Şant Ameliyatı Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Şant ameliyatı, yukarıda da belirtildiği gibi ciddi bir operasyondur. Bu nedenle şant ameliyatı olanlar, herhangi bir olumsuzluk durumu söz konusu olmazsa, 2 ile 3 gün içerisinde taburcu edilmektedir ancak, hidrosefali şant ameliyatı olan hastaların, gündelik hayata dönmek için kendilerine biraz zaman vermeleri gerekmektedir.

Şant ameliyatı olanlar için operasyon öncesindeki şikayetlerin devam edip etmediği, dikkatle takip edilmelidir. Şikayetlerin devam etmesi halinde mutlaka sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Bunun yanı sıra ameliyat sonrasında yapılması ve dikkat edilmesi gerekenler şu şekildedir; 

 Şant Ameliyatı Sonrası Yara Bakımı: Şant ameliyatından sonra doktorun önerdiği tarihlerde mutlaka pansumana gidilmelidir. Ayrıca yaranın temizliğine ve hijyenine özen gösterilmelidir. Bu durum yarada gelişecek enfeksiyon riskini en aza indirmektedir. 

Şant Ameliyatı Sonrası İlaç Kullanımı: Ameliyattan sonra, hekimin verdiği ilaçlar düzenli ve eksiksiz bir şekilde kullanılmalıdır. Şant ameliyatından sonra birtakım özel ilaçlar, hastalara reçete edilmektedir. Bu ilaçların kullanımında yaşanacak en ufak bir aksama, iyileşme sürecini olumsuz etkileyecektir. 

Şant Ameliyatı Sonrası Araç Kullanma: Şant ameliyatı olanlar için bir süre araç kullanmak tavsiye edilmemektedir. Bu süre hastanın genel durumuna bağlı olarak 6 ay ile 1 yıl gibi uzun bir zaman dilimini kapsamaktadır. Çünkü ameliyatın ardından hareket kabiliyetinde ve reflekslerde zayıflama meydana gelmektedir. Bu durum da araç kullanımını riskli hale getirmektedir. Hastaların bu süreçte kendilerini yormamaları önerilmektedir. Araç kullanımı için uygun zamana, uzman hekim onayı alındıktan sonra karar verilmelidir. 

Şant Ameliyatı Sonrası Seyahat: Operasyon geçiren hastaların, aracı kendileri kullanmadıkları takdirde karayolu seyahati yapmalarında bir sakınca bulunmamaktadır ancak operasyondan sonra hastalar yorgun ve halsiz hissedecekleri için gerekli olmayan durumlarda yolculuk önerilmemektedir. Bunun yanı sıra hastaların, ameliyattan en erken 2 ay sonrasında uçak yolculuğu yapmaları önerilmektedir. Çünkü basınca bağlı birtakım olumsuzlukların ortaya çıkma ihtimali bulunmaktadır. Bunun yanı sıra, havayolu seyahatinde oluşabilecek bir olumsuzlukta hastalara müdahale edilme şansı da düşüktür. Bu nedenle ameliyat sonrası seyahatlerden uzman hekim bilgilendirilmeli ve onayı alınmalıdır. 

Şant Ameliyatı sonrası Saç Bakımı: Ameliyat kafatasında yapıldığı için, saç derisinde hassaslaşma oluşmaktadır. Bu nedenle hastaların saçlarını tararken ve yıkarken özen göstermeleri, hassas davranmaları gerekmektedir. Bunun yanı sıra kimyasal içeren ürünlerin, ameliyattan sonra kullanılması önerilmez. Bu süreçte daha doğal içerikli ürünler kullanılmalıdır.