Safra kesesi tümörleri, safra kesesinin duvarında gelişen anormal hücre çoğalmalarıdır. Bu tümörler iyi huylu (benign) veya kötü huylu (malign) olabilir. Kötü huylu tümörler safra kesesi kanseri olarak adlandırılır ve sindirim sistemi kanserleri arasında nadir görülen ancak agresif seyirli bir türdür. Safra kesesi kanseri genellikle ileri evrelerde teşhis edilir çünkü erken dönemde belirgin semptom vermez.
Safra Kesesi Tümörlerinin Türleri
Safra kesesi tümörleri başlıca iki kategoride incelenir. İyi huylu tümörler arasında polip, adenom ve papillom bulunur. Bu lezyonlar genellikle rastlantısal olarak saptanır ve kanserleşme potansiyeli düşüktür. Kötü huylu tümörlerin %85’ini adenokarsinom oluşturur. Daha nadir görülen tipler arasında skuamöz hücreli karsinom, sarkom ve lenfoma yer alır. Safra kesesi kanseri sıklıkla kronik kolesistit veya safra kesesi taşları ile ilişkilidir.
Belirtiler ve İşaretler
Hastalığın erken evrelerinde semptomlar siliktir veya hiç yoktur. Tümör büyüdükçe şu şikayetler ortaya çıkabilir:
- Sağ üst karın bölgesinde geçmeyen ağrı
- Sarılık (cilt ve gözlerde sararma)
- İştahsızlık ve sebepsiz kilo kaybı
- Bulantı ve kusma
- Ciltte kaşıntı
- Dışkı renginde açılma, idrarda koyulaşma
- Safra kesesi bölgesinde ele gelen kitle
Risk Faktörleri ve Nedenleri
Safra kesesi tümörlerinin gelişiminde rol oynayan faktörler şunlardır:
- Safra kesesi taşları ve kronik iltihap
- Porselen safra kesesi (kalsifiye duvar)
- Safra kesesi poliplerinin 1 cm’den büyük olması
- Obezite ve tip 2 diyabet
- Kronik salmonella enfeksiyonu
- Kimyasal maddelere mesleki maruziyet
- İleri yaş (60 yaş üstü)
- Kadın cinsiyet
Teşhis Yöntemleri
Tanı süreci çoğunlukla karın ağrısı şikayetiyle yapılan tetkikler sırasında başlar:
- Ultrason: İlk başvurulan yöntemdir. Tümör ve safra taşlarını gösterir.
- Bilgisayarlı Tomografi (BT): Tümörün boyutu ve çevre dokulara yayılımını değerlendirir.
- MRCP: Safra yollarının detaylı görüntülenmesini sağlar.
- PET-CT: Metastaz taramasında kullanılır.
- Biyopsi: Laparoskopi veya ERCP ile doku örneği alınır.
- Tümör Belirteçleri: CA 19-9 ve CEA kan testleri tanıya yardımcı olur.
Tedavi Seçenekleri
Tedavi stratejisi tümörün evresine ve hastanın genel durumuna göre belirlenir:
- Cerrahi: Erken evre tümörlerde safra kesesinin tam çıkarılması (kolesistektomi). İleri evrelerde karaciğer bölümü ve lenf nodlarının çıkarılması.
- Kemoterapi: Ameliyat sonrası adjuvan tedavi veya ileri evrelerde palyatif amaçlı uygulanır. Gemcitabine-cisplatin en sık kullanılan protokoldür.
- Radyoterapi: Cerrahi sonrası lokal kontrolü artırmak veya metastatik ağrıyı hafifletmek için kullanılır.
- Palyatif Tedaviler: Sarılık için safra yolu stentleme, ağrı kontrolü için sinir blokajları.
Prognoz ve Hayatta Kalım Oranları
Erken evrede teşhis edilen safra kesesi kanserinde 5 yıllık sağkalım oranı %65-80 iken, lenf nodu tutulumu olanlarda bu oran %25’e düşer. Karaciğere veya uzak organlara yayılımda 5 yıllık sağkalım %5’in altındadır. Tüm safra kesesi kanseri vakaları genelinde 5 yıllık ortalama sağkalım %18-20’dir.
Korunma ve Erken Tanının Önemi
Risk faktörlerinin azaltılması için safra taşı oluşumunu engelleyici önlemler önerilir. Dengeli beslenme, fiziksel aktivite ve kilo kontrolü önemlidir. Safra kesesi polipleri 1 cm üzerindeyse veya hızlı büyüyorsa profilaktik kolesistektomi düşünülebilir. Ultrasonografi ile düzenli takip, yüksek riskli bireylerde erken teşhis şansını artırır.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Sağ üst karın ağrısı, sarılık veya açıklanamayan kilo kaybı durumlarında gastroenteroloji veya genel cerrahi uzmanına başvurulmalıdır. Ailesinde safra kesesi kanseri öyküsü olanlar düzenli kontrolleri ihmal etmemelidir.
