Saçkıran (alopesi areata), saçlı deri, sakal bölgesi veya vücudun diğer kısımlarında aniden ortaya çıkan dairesel saç dökülmeleriyle karakterize otoimmün bir hastalıktır. Bu rahatsızlık, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla saç köklerine saldırması sonucu gelişir ve her yaş grubunda görülebilir.

Saçkıranın Temel Nedenleri
Hastalığın kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin tetikleyici rol oynadığı düşünülmektedir. Stres, hormonal dengesizlikler, tiroid hastalıkları (Hashimoto tiroiditi), vitiligo gibi otoimmün bozukluklar ve bazı viral enfeksiyonlar saçkıranı tetikleyebilir. Ailesinde alopesi öyküsü olan bireylerde risk 2-4 kat artar.

Belirtiler ve Klinik Görünüm

• Yuvarlak veya oval şekilli, para büyüklüğünde tam saçsız alanlar
• Saçlı deride, sakal bölgesinde, kaşlarda veya kirpiklerde ani dökülmeler
• Dökülme olan bölgelerde hafif kızarıklık veya kaşıntı
• Tırnaklarda çukurlaşma (pitting), beyaz çizgilenme veya kırılmalar
• Nadiren tüm saçlı deriyi (alopesi totalis) veya vücut kıllarını tamamen kaybetme (alopesi universalis)

Teşhis Sürecinde Kullanılan Yöntemler
Dermatologlar genellikle fizik muayene ile tanı koyar. Saç çekme testi (hair pull test) aktif dökülme alanlarını belirler. Mikroskopik inceleme için saçlı deri biyopsisi veya trikoskopi (saçlı deri dermatoskopisi) gerekebilir. Otoimmün eşlik eden hastalıkların taranması için kan testleri (ANA, TSH, demir paneli) istenebilir.

Tedavi Yaklaşımları

1. Topikal Tedaviler:

   • Kortikosteroidli kremler/losyonlar (günde 2 kez)
   • Minoksidil %5 solüsyon (saç büyümesini uyarmak için)
   • Anthralin krem (immün modülatör etki)

2. Enjeksiyon Tedavileri:

   • Triamsinolon asetonid enjeksiyonları (4-6 haftada bir)

3. Sistemik Tedaviler:

   • Oral kortikosteroidler (kısa süreli pulse tedavi)
   • JAK inhibitörleri (tofacitinib, ruxolitinib) – şiddetli vakalarda
   • İmmünoterapi (diphenylcyclopropenone)

4. Fototerapi:

   • PUVA tedavisi (haftada 2-3 seans)

Doğal Destekleyici Yöntemler

• Çörek otu yağı ile masaj (antiinflamatuar etki)
• Lavanta ve biberiye uçucu yağları (kan dolaşımını artırıcı)
• Probiyotik takviyeler (bağırsak-saç kökü ekseni)
• Stres yönetimi için yoga ve meditasyon

Saçkıranın Seyri ve Psikolojik Etkileri
Vakaların %30-50’sinde 1 yıl içinde kendiliğinden iyileşme görülür. Ancak tekrarlama riski yüksektir (%85). Kronik vakalarda depresyon, sosyal izolasyon ve özgüven kaybı gelişebilir. Psikodermatoloji konsültasyonu ve destek grupları önerilir.

Önlemeye Yönelik Stratejiler

• Stres yönetimi teknikleri (nefes egzersizleri, düzenli uyku)
• Sağlıklı beslenme (çinko, biotin, demirden zengin gıdalar)
• Sert kimyasallar içeren saç ürünlerinden kaçınma
• Güneşten korunma (UV ışınları saçsız bölgeleri hassaslaştırır)

Hangi Durumlarda Acil Doktora Başvurulmalı?

• Ani kaş/kirpik dökülmeleri
• Tüm saçlı deride hızlı dökülme
• Dökülme alanlarında ağrı veya enfeksiyon belirtileri
• Tırnaklarda şiddetli deformasyon

Saçkıranda erken tedavi başarısını artırır. Dermatoloji uzmanı takibiyle 3-6 ay içinde yeni saç çıkışı gözlenebilir. Tedaviye dirençli vakalarda kombinasyon terapileri denenebilir.