Romatizmal artrit (RA), eklemlerde ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığına yol açan kronik otoimmün bir hastalıktır. Bağışıklık sisteminin sağlıklı eklem dokularına saldırması sonucu iltihaplı süreç başlar. Tedavi edilmezse eklem hasarı ve sakatlığa neden olabilen bu durum, dünya genelinde yetişkinlerin %1’ini etkiler.
Romatizmal Artritin Nedenleri
Hastalığın kesin nedeni bilinmemekle birlikte genetik yatkınlık ve çevresel faktörler tetikleyici rol oynar. Sigara kullanımı, obezite ve hormonal değişimler riski artırır. HLA-DRB1 gen varyantları taşıyanlarda RA gelişme olasılığı 5 kat fazladır.
Belirtiler ve Seyir Özellikleri
- Eklem Tutulumu: El-parmak eklemleri, bilek ve dizlerde simetrik şişlik/ağrı
- Sabah Katılığı: 1 saatten uzun süren hareket kısıtlılığı
- Sistemik Belirtiler: Yorgunluk, ateş, iştahsızlık
- Romatoid Nodüller: Dirsek ve parmaklarda cilt altı sert kitleler
Hastalık genellikle ataklar halinde ilerler ve zamanla eklem deformiteleri (kuğu boynu deformitesi gibi) gelişebilir.
Teşhis Yöntemleri
- Klinik Muayene: Eklem hassasiyeti ve hareket açıklığı değerlendirmesi
- Kan Testleri:
- Romatoid faktör (RF)
- Anti-CCP (anti-sitrüline protein antikoru)
- CRP ve sedimantasyon yüksekliği
- Görüntüleme:
- Röntgen (erken dönemde eklem aralığı daralması)
- MR (sinovit ve kemik ödemi tespiti)
Tedavi Yaklaşımları
- İlaç Tedavisi:
- DMARD’lar: Metotreksat (altın standart), leflunomid
- Biyolojik Ajanlar: TNF-alfa inhibitörleri (adalimumab), JAK inhibitörleri (tofacitinib)
- NSAİİ: Ağrı ve inflamasyon kontrolü için kısa süreli kullanım
- Fizik Tedavi: Eklem hareket açıklığını koruyan özel egzersiz programları
- Cerrahi: İleri deformitelerde sinovektomi veya eklem protezi
Yaşam Tarzı Önerileri
- Düzenli Egzersiz: Yüzme ve tai chi gibi düşük etkili aktiviteler eklem stresini azaltır.
- Anti-inflamatuar Beslenme: Omega-3 (somon, ceviz), zencefil, zerdeçal tüketimi.
- Sigaranın Bırakılması: Hastalık aktivitesini ve ilaç etkinliğini olumsuz etkiler.
Olası Komplikasyonlar
- Kardiyovasküler Problemler: Kalp krizi riskinde 2 kat artış
- Akciğer Tutulumu: Plevral efüzyon veya fibrozis
- Osteoporoz: Kortikosteroid kullanımına bağlı kemik kaybı
- Sjögren Sendromu: Göz ve ağız kuruluğu
Hamilelik ve Romatizmal Artrit
Gebelikte hastalık aktivitesi genellikle azalır ancak doğum sonrası atak riski yükselir. Emzirme döneminde güvenle kullanılabilecek ilaçlar (sulfasalazin) için romatoloji uzmanına danışılmalıdır.
Yeni Tedavi Umutları
Hedefe yönelik tedavilerde son gelişmeler:
- CAR-T Hücre Tedavisi: Otoantikor üreten B hücrelerinin seçici eliminasyonu
- Mikrobiyota Düzenleme: Probiyotiklerle bağırsak florasının modülasyonu
Hastalığın seyrini yavaşlatmada erken teşhis kritik öneme sahiptir. Eklem şikayetleri başladığında romatoloji uzmanına başvurmak kalıcı hasarı önleyebilir.
