Raşitizm, çocuklarda kemiklerin yumuşaması ve zayıflamasıyla karakterize edilen bir hastalıktır. Temel nedeni D vitamini eksikliği olmakla birlikte, kalsiyum veya fosfor emilim bozuklukları da yol açabilir. Bu hastalık özellikle hızlı büyüme dönemindeki 6-36 aylık çocuklarda yaygındır.
Raşitizmin Nedenleri
- D Vitamini Eksikliği: Güneş ışığına yetersiz maruziyet, beslenmede yetersiz alım
- Emilim Bozuklukları: Çölyak hastalığı, kistik fibrozis, böbrek yetmezliği
- Genetik Faktörler: Vitamin D bağımlı raşitizm (nadir görülür)
- Yetersiz Beslenme: Anne sütü alan bebeklerde D vitamini takviyesiz beslenme
Belirtiler ve Klinik Bulgular
- Kemik Deformiteleri: Bacaklarda "O" veya "X" şeklinde eğrilik, göğüs kafesinde "kunduracı göğsü"
- Büyüme Geriliği: Boy uzamasında yavaşlama
- Kas Zayıflığı: Yürümede gecikme, sık düşmeler
- Diş Gelişim Problemleri: Diş çıkarma gecikmesi, mine defektleri
- Fontanel Kapanmasında Gecikme: Bıngıldağın normalden geç kapanması
Teşhis Yöntemleri
- Fizik Muayene: Kemik hassasiyeti, deformite değerlendirmesi
- Kan Testleri:
- Düşük kalsiyum ve fosfor seviyeleri
- Yüksek alkalen fosfataz (ALP)
- Paratiroid hormon (PTH) yüksekliği
- Radyolojik İnceleme:
- El-bilek grafisi: Kemik uçlarında genişleme ve düzensizlik
- Bacak grafileri: Kemik eğrilik derecesinin ölçümü
Tedavi Protokolleri
- D Vitamini Takviyesi:
- 3000-6000 IU/gün oral doz, 4-8 hafta süreyle
- İleri vakalarda yüksek doz intramüsküler enjeksiyon
- Kalsiyum Desteği: Günde 500-1000 mg elementer kalsiyum
- Beslenme Düzenlemesi:
- Somon, uskumru gibi yağlı balıklar
- D vitamini ile zenginleştirilmiş süt ürünleri
- Yumurta sarısı ve mantar tüketimi
- Fizik Tedavi: Kemik deformitelerine yönelik egzersiz programları
- Cerrahi Müdahale: İleri derece kemik eğriliklerinde osteotomi
Korunma Stratejileri
- Güneş Işığı:
- Günlük 15-30 dakika kol-bacakların güneş görmesi (10:00-15:00 arası)
- Profilaktik Takviye:
- Bebeklerde 400 IU/gün D vitamini (doğumdan itibaren)
- Prematüre bebeklerde 800 IU/gün
- Beslenme Önerileri:
- Hamilelerde günlük 600-800 IU D vitamini
- 1 yaş sonrası D vitamini takviyeli süt ürünleri
Risk Grupları
- Koyu tenli bireyler (melanin D vitamini sentezini azaltır)
- Kapalı giyinen kültürlerde yetişen çocuklar
- Antiepileptik ilaç kullananlar (ilaçlar D vitamini metabolizmasını bozar)
- Obez çocuklar (D vitamininin yağ dokusunda depolanması)
Olası Komplikasyonlar
- Kalıcı kemik deformiteleri
- Solunum problemleri (göğüs kafesi deformitesine bağlı)
- Nöbetler (hipokalsemiye bağlı)
- Büyüme plaklarında kalıcı hasar
Takip ve İzlem
Tedavi başladıktan 3 ay sonra:
- ALP ve kalsiyum-fosfor düzeylerinin kontrolü
- Radyolojik iyileşmenin değerlendirilmesi
- Büyüme eğrisinin takibi
Raşitizm tedavisinde erken müdahale kritik öneme sahiptir. Şüpheli belirtilerde çocuk sağlığı uzmanına başvurulmalıdır.
