Rektum tümörü, kalın bağırsağın son 12-15 cm’lik bölümünde gelişen anormal doku büyümeleridir. Hem benign (iyi huylu) hem de malign (kötü huylu) formları görülebilen bu tümörler, erken teşhis edilmediğinde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. İşte rektum tümörlerinin türleri, belirtileri ve modern tedavi yaklaşımları:
Rektum Tümörü Türleri
Rektum tümörleri temel olarak iki kategoriye ayrılır. Benign tümörler arasında en yaygın olanlar polipler (adenomatöz, hiperplastik) ve lipomlardır. Malign tümörlerin %95’inden fazlasını adenokarsinom oluşturur. Daha nadir görülen türler arasında karsinoid tümörler, lenfomalar ve gastrointestinal stromal tümörler (GIST) yer alır.
Belirtiler ve İşaretler
- Erken Evre: Dışkıda taze kırmızı kan (hematokezya), dışkılama alışkanlığında değişiklik (kabızlık-ishal döngüsü), dışkı çapında incelme
- İlerlemiş Evre: Demir eksikliği anemisi, açıklanamayan kilo kaybı, karın ağrısı, bağırsak tıkanıklığı, yorgunluk
- Diğer Bulgular: Tam boşalamama hissi, rektal ağrı, idrar yaparken zorlanma
Risk Faktörleri ve Nedenleri
Rektum tümörü gelişiminde çeşitli faktörler rol oynar. 50 yaş üstü bireylerde risk artar. Ailesel adenomatöz polipozis (FAP) veya Lynch sendromu gibi genetik yatkınlıklar önemli etkendir. Yaşam tarzı faktörleri arasında kırmızı et ağırlıklı beslenme, sigara kullanımı, obezite ve hareketsizlik sayılabilir. Ülseratif kolit veya Crohn hastalığı gibi inflamatuar bağırsak hastalıkları da riski artırır.
Teşhis Yöntemleri
- Dijital Rektal Muayene: Doktorun parmakla rektumu kontrol etmesi
- Kolonoskopi: Alt bağırsakların kameralı tüple incelenmesi ve biyopsi alınması
- Görüntüleme Teknikleri: Endorektal ultrason (ERUS), pelvik MRI ve PET-CT ile tümörün yayılımı değerlendirilir
- Kan Testleri: CEA (karsinoembriyonik antijen) seviyelerinin takibi
- Biyopsi: Patolojik inceleme için doku örneği alınması
Tedavi Yaklaşımları
Tedavi planı tümörün evresine, konumuna ve hastanın genel sağlık durumuna göre belirlenir:
- Cerrahi: Lokal eksizyon (erken evre), düşük anterior rezeksiyon (LAR) veya abdominoperineal rezeksiyon (APR)
- Neoadjuvan Tedavi: Cerrahi öncesi radyoterapi ve kemoterapi (5-FU bazlı) ile tümörün küçültülmesi
- Adjuvan Tedavi: Cerrahi sonrası kemoterapi (FOLFOX protokolü)
- Hedefe Yönelik Tedaviler: EGFR inhibitörleri (Cetuximab) veya anjiyogenez inhibitörleri (Bevacizumab)
- İmmünoterapi: MSI-H/dMMR pozitif tümörlerde Pembrolizumab
Önleme ve Erken Teşhis Stratejileri
- Tarama Programları: 45 yaş sonrası düzenli kolonoskopi (10 yılda bir)
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Lifli gıda tüketimi (günde 30 gr), fiziksel aktivite (haftada 150 dakika)
- Risk Yönetimi: Genetik sendromu olanlarda 20’li yaşlardan itibaren tarama
Tedavi Sonrası Takip
Ameliyat sonrası ilk 2 yıl, 3 ayda bir CEA testi ve fizik muayene yapılır. Yıllık pelvik MRI ve akciğer BT ile nüks kontrolü önerilir. Beslenme danışmanlığı ve stoma bakım eğitimi yaşam kalitesini artırır.
Komplikasyonlar ve Yönetimi
Cerrahi sonrası pelvik sinir hasarına bağlı cinsel işlev bozuklukları veya mesane problemleri gelişebilir. Radyoterapiye bağlı enterit tedavisinde glutamin takviyesi ve diyet modifikasyonları uygulanır. Kolostomi bakımı için stoma terapistinden destek alınmalıdır.
