Rahim ağzı yetmezliği, gebeliğin ikinci trimesterinde rahim ağzının erken açılması ve incelmesiyle karakterize ciddi bir gebelik komplikasyonudur. Bu durum, düşük veya erken doğum riskini önemli ölçüde artırır. Rahim ağzı normalde gebelik boyunca kapalı kalarak bebeği korur, ancak yetmezlik durumunda bu işlev bozulur.
Rahim Ağzı Yetmezliğinin Nedenleri
Bu durum genellikle anatomik zayıflık veya travmatik hasarlardan kaynaklanır. Geçirilmiş rahim ağzı ameliyatları (konizasyon, LEEP), çoğul gebelikler, doğuştan rahim anomalileri ve önceki travmatik doğumlar başlıca risk faktörleridir. Hormonal dengesizlikler, özellikle progesteron eksikliği de rahim ağzı dokusunun bütünlüğünü zayıflatabilir.
Belirtiler ve Tanı Yöntemleri
Rahim ağzı yetmezliği genellikle ağrısız seyreder, bu da teşhisi zorlaştırır. En tipik belirtiler:
- Vajinal akıntıda ani artış
- Pelvik basınç hissi
- Hafif kanama veya lekelenme
- Sırt ağrısında artış
Tanıda transvajinal ultrason kritiktir. Rahim ağzı uzunluğunun 25 mm’den kısa olması veya hunileşme görülmesi tanıyı destekler. Manuel muayenede rahim ağzının 1 cm’den fazla açık olması da önemli bir bulgudur.
Tedavi Seçenekleri
-
Serklaj (Rahim Ağzı Dikişi):
- McDonald veya Shirodkar tekniğiyle rahim ağzına dikiş atılır.
- Genellikle 12-14. haftalarda uygulanır, riskli gebeliklerde 16. haftaya kadar beklenebilir.
- Dikiş 36-38. haftalarda alınır.
-
Progesteron Tedavisi:
- Vajinal yolla uygulanan progesteronlar rahim ağzı uzunluğunu koruyabilir.
- Özellikle önceden erken doğum öyküsü olanlarda etkilidir.
-
Pesser Uygulaması:
- Silikondan yapılan halka şeklinde cihaz rahim ağzını destekler.
- Serklaj için uygun olmayan hastalarda alternatif oluşturur.
Risk Yönetimi ve Önlemler
Yüksek riskli gebelerde 16-24. haftalar arasında iki haftada bir transvajinal ultrason takibi şarttır. Fiziksel aktivite kısıtlaması ve cinsel perhiz önerilir. Diyabet kontrolü ve sigara bırakma, doku iyileşmesini destekler. Önceki gebeliğinde rahim ağzı yetmezliği yaşayanların erken dönemde maternal-fetal tıp uzmanına başvurması hayati önem taşır.
Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
Dikiş sonrası enfeksiyon, membran rüptürü veya mesane irritasyonu görülebilir. Ani sıvı boşalması hissi, ateş veya şiddetli kasık ağrısı durumunda acil müdahale gerekir. İleri haftalarda rahim ağzı yırtılması, acil sezaryen gerektirebilir.
Doğum Sonrası Takip
Serklaj uygulanan gebeler sonraki gebeliklerinde %30-40 nüks riski taşır. Doğum sonrası rahim ağzı değerlendirmesi ve histerosalpingografi ile anatomik sorunlar tespit edilmeli. Tekrarlayan vakalarda abdominal serklaj (rahim çevresine dikiş) gibi kalıcı çözümler düşünülebilir.
Yaşam Tarzı Önerileri
Stres yönetimi için prenatal yoga, yüzme gibi düşük etkili egzersizler önerilir. Yüksek lifli beslenme kabızlığı önleyerek pelvik basıncı azaltır. Uzun süre ayakta kalmaktan kaçınmak ve sol yan pozisyonda dinlenmek rahim yükünü hafifletir.
