Romatoid artrit (RA), bağışıklık sisteminin eklemlere yanlışlıkla saldırmasıyla ortaya çıkan kronik otoimmün bir hastalıktır. Zamanla eklemlerde kalıcı hasara ve fonksiyon kaybına yol açabilen bu durum, dünya genelinde yetişkinlerin yaklaşık %1’ini etkilemektedir. İşte RA hakkında bilinmesi gereken kapsamlı detaylar:
Romatoid Artritin Temel Mekanizması
Bağışıklık sistemi, sinovyal zar adı verilen eklem içi dokuyu yabancı bir tehdit olarak algılayarak iltihaplı bir süreci tetikler. Bu süreçte:
- Eklem sıvısında anormal artış
- Kıkırdak ve kemik dokusunda erozyon
- Tendon ve bağlarda deformasyon
gibi değişimler meydana gelir. Genetik yatkınlık (%50-60), sigara kullanımı ve hormonal faktörler riski artıran temel unsurlardır.
Belirtiler ve Seyir Özellikleri
Hastalık tipik olarak simetrik eklem tutulumu gösterir. İlk belirtiler genellikle el parmakları ve ayak eklemlerinde sabah tutukluğu şeklinde başlar. İlerleyen dönemde:
- Eklem bulguları: Şişlik, kızarıklık, hareket kısıtlılığı ve "boutonniere deformitesi" gibi şekil bozuklukları
- Sistemik semptomlar: Ateş, halsizlik, anemi ve göz kuruluğu
- Nodüller: Dirsek ve parmaklarda cilt altı sert kitleler
görülebilir. Tanıda ACR/EULAR kriterleri ve anti-CCP antikor testleri kilit rol oynar.
Güncel Tedavi Yaklaşımları
Tedavi bireyselleştirilmiş olup üç ana basamaktan oluşur:
- Hastalık Modifiye Edici İlaçlar (DMARD’lar): Metotreksat (haftalık 15-25 mg) altın standarttır.
- Biyolojik Ajanlar: TNF-alfa inhibitörleri (adalimumab) ve JAK inhibitörleri (tofacitinib) şiddetli vakalarda kullanılır.
- Semptom Kontrolü: NSAİİ’ler (ibuprofen) ve kortikosteroidler (prednizon) alevlenmelerde kısa süreli kullanılır.
Fizik Tedavi ve Cerrahi Seçenekler
- Eklem hareket açıklığını korumak için özelleştirilmiş egzersiz programları
- Sinovektomi (iltihaplı zarın alınması)
- İleri deformitelerde artroplasti (eklem protezi)
Yaşam Tarzı Düzenlemeleri
- Beslenme: Omega-3’ten zengin besinler (somon) ve Akdeniz diyeti inflamasyonu %30 azaltabilir.
- Egzersiz: Düşük etkili aktiviteler (yüzme, tai chi) eklem stresini önler.
- Sigara: Hastalık aktivitesini 2 kat artırdığından mutlaka bırakılmalıdır.
Olası Komplikasyonlar ve Takip
Kontrolsüz RA, kardiyovasküler hastalık riskini 3 kat artırır. Düzenli:
- CRP ve sedimantasyon testleri
- Eklem hasarını izlemek için MRG
- Kemik yoğunluk ölçümleri
yapılmalıdır. Gebelik planlayan kadınlarda metotreksat kesilmesi şarttır.
Yeni Nesil Tedaviler ve Araştırmalar
Hedefe yönelik küçük moleküllü ilaçlar (JAK inhibitörleri) ve kök hücre tedavileri ümit vaat etmektedir. 2023 klinik çalışmaları, epigenetik modülasyonun remisyon oranlarını %40 artırabileceğini göstermektedir.
Hasta Destek Kaynakları
- Romatoloji uzmanı ile 3 aylık kontroller
- Fizyoterapist eşliğinde ev egzersiz programları
- Psikolojik destek (kronik ağrı yönetimi)
Erken tanı ve agresif tedavi, eklem hasarını önlemede en kritik faktördür. Şüpheli belirtilerde romatoloji polikliniğine başvurmak zaman kaybını önler.
