Sedef hastalığı (psoriasis), kronik inflamatuar bir cilt rahatsızlığıdır. Bağışıklık sisteminin anormal çalışması sonucu cilt hücrelerinin hızla çoğalmasıyla karakterizedir. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünya nüfusunun %2-3’ünü etkileyen bu hastalık, fiziksel rahatsızlığın yanı sıra psikolojik etkileriyle de yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürür.
Sedef Hastalığının Belirtileri
- Kalın, kırmızı lekeler üzerinde gümüş-beyaz pullanmalar (en sık diz, dirsek ve saçlı deride)
- Ciltte kuruluk, çatlama ve kanamalar
- Tırnaklarda çukurlaşma, kalınlaşma veya renk değişimi
- Eklemlerde ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığı (psoriatik artrit)
- Kaşıntı ve yanma hissi
Sedef Türleri ve Özellikleri
- Plak Tipi Sedef: En yaygın formdur. Ciltte 2-10 cm çapında kırmızı plaklar şeklinde görülür.
- Guttat Sedef: Çocuk ve gençlerde ani başlangıçlıdır. Gövdede küçük damla şeklinde lezyonlar oluşturur.
- Püstüler Sedef: Avuç içi ve ayak tabanında steril iltihaplı kabarcıklarla kendini gösterir.
- Eritrodermik Sedef: Tüm vücudu kaplayan kızarıklık ve soyulmalarla acil müdahale gerektirir.
- Ters Sedef: Koltuk altı, kasık gibi kıvrım bölgelerinde parlak kırmızı lezyonlar oluşturur.
Tetikleyici Faktörler ve Risk Grupları
Genetik yatkınlık (ailesel geçiş %30-40) temel nedendir. Stres, cilt travması, enfeksiyonlar (özellikle streptokok), sigara, obezite ve bazı ilaçlar (lityum, beta blokerler) atakları tetikleyebilir. Otoimmün hastalığı olanlar ve 15-35 yaş arası bireyler daha yüksek risk altındadır.
Teşhis Yöntemleri
Dermatologlar genellikle klinik muayene ile tanı koyar. Ayırıcı tanı için cilt biyopsisi, kandaki inflamatuar belirteçlerin ölçümü (CRP, sedimantasyon) ve eklem tutulumunda romatolojik değerlendirme gerekebilir.
Güncel Tedavi Yaklaşımları
-
Topikal Tedaviler:
- Kortikosteroid kremler (iltihap ve kaşıntıyı azaltır)
- Vitamin D analogları (kalsipotriol)
- Nemlendiriciler (cilt bariyerini güçlendirir)
-
Fototerapi:
- UVB ışın tedavisi (haftada 2-3 seans)
- PUVA tedavisi (psoralen + UVA kombinasyonu)
-
Sistemik İlaçlar:
- Metotreksat (şiddetli vakalarda)
- Siklosporin (hızlı etki gerektiren durumlarda)
-
Biyolojik Tedaviler:
- TNF-alfa inhibitörleri (Adalimumab, Etanercept)
- IL-17/IL-23 inhibitörleri (Secukinumab, Ustekinumab)
Yaşam Tarzı Önerileri
- Beslenme: Omega-3’ten zengin besinler (somon, ceviz), antioksidan içeren sebzeler ve gluten sınırlaması inflamasyonu azaltır.
- Stres Yönetimi: Yoga, meditasyon ve düzenli uyku atak sıklığını düşürür.
- Cilt Bakımı: Parfümsüz nemlendiriciler, ılık suyla banyo ve tahriş edici kumaşlardan kaçınma.
- Sigara ve Alkol: Kesinlikle kullanılmamalıdır.
Olası Komplikasyonlar
Tedavi edilmeyen sedef; diyabet, kalp hastalıkları, depresyon ve metabolik sendrom riskini artırır. Şiddetli eklem tutulumu kalıcı deformitelere yol açabilir.
Ne Zaman Doktora Başvurmalı?
Lezyonların aniden yayılması, eklem ağrıları, ateş veya ilaç yan etkileri (karaciğer enzim yüksekliği gibi) durumunda acilen dermatoloğa gidilmelidir. Gebelik planlayan hastalar tedavilerini yeniden düzenlemelidir.
