Prolaktin, beynin hipofiz bezinden salgılanan ve temel olarak süt üretiminden sorumlu bir hormondur. Hem kadın hem erkek vücudunda bulunmasına rağmen, özellikle gebelik ve emzirme döneminde kritik rol oynar. Prolaktin seviyelerindeki anormal yükseliş (hiperprolaktinemi) çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir.
Prolaktinin Temel İşlevleri
- Süt Üretimi: Gebelik sonrası meme dokusunu süt üretimi için hazırlar.
- Yumurtlama Düzeni: Yüksek seviyeler yumurtlamayı baskılayarak adet düzensizliğine neden olur.
- Cinsel İşlevler: Erkeklerde testosteron üretimini ve sperm kalitesini etkiler.
- Bağışıklık Düzenlemesi: İmmün sistem hücrelerinin aktivitesinde rol alır.
Prolaktin Yüksekliğinin (Hiperprolaktinemi) Nedenleri
- Prolaktinoma: Hipofiz bezindeki iyi huylu tümörler (en yaygın neden).
- İlaçlar: Antidepresanlar, antipsikotikler, yüksek tansiyon ilaçları.
- Hipotiroidi: Tiroid hormon eksikliği hipofizi uyarır.
- Kronik Böbrek Yetmezliği: Hormon atılımının bozulması.
- Göğüs Duvarı Yaralanmaları: Cerrahi veya zona enfeksiyonları.
- Stres: Fiziksel veya psikolojik stres geçici yükselişe yol açar.
Belirtileri
Kadınlarda:
- Adet düzensizliği veya amenore (adet kesilmesi),
- Memelerden süt gelmesi (galaktore),
- Kısırlık,
- Vajinal kuruluk ve cinsel isteksizlik.
Erkeklerde: - Cinsel işlev bozukluğu (erektil disfonksiyon),
- Meme büyümesi (jinekomasti),
- Sakal çıkışında azalma,
- Sperm sayısında düşüş.
Ortak Belirtiler: - Baş ağrısı, görme bozuklukları (tümör basısına bağlı),
- Kemik erimesi (uzun süreli yükseklikte).
Teşhis Yöntemleri
- Kan Testi: Aç karnına prolaktin seviyesi ölçülür. Yüksek değerlerde tekrarlanan testler gerekir.
- Hipofiz MR: Prolaktinoma şüphesinde tümör boyutunu değerlendirmek için.
- Tiroid Fonksiyon Testleri: Hipotiroidi ekarte etmek amacıyla.
- Gebelik Testi: Kadınlarda öncelikle gebelik dışlanmalı.
Tedavi Yaklaşımları
- İlaç Tedavisi:
- Dopamin Agonistleri (Bromokriptin, Kabergolin): Prolaktin salınımını baskılar. Tümör küçültmede %80-90 etkilidir.
- Hormon Replasmanı: Hipotiroidi varlığında levotiroksin kullanımı.
- Cerrahi:
- İlaçlara yanıt vermeyen büyük tümörlerde (makroadenom) endoskopik sinüs cerrahisi.
- Radyoterapi:
- Nadiren; cerrahi sonrası nüks durumunda.
Özel Durumlar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Gebelikte Prolaktinoma: Dopamin agonistleri kesilir. Tümör büyüme riski nedeniyle görme alanı takibi şarttır.
- İlaç Kaynaklı Yükselmeler: İlacın kesilmesi veya alternatif tedavi seçenekleri değerlendirilir.
- İdiyopatik Hiperprolaktinemi: Nedeni bilinmeyen vakalarda düşük doz ilaçlarla kontrol sağlanır.
Doğal Yollarla Prolaktin Dengeleme
- Stres Yönetimi: Yoga, meditasyon.
- Uyku Düzeni: Günde 7-8 saat kaliteli uyku.
- Beslenme: B6 vitamini (balık, muz), çinko (kabak çekirdeği) ve E vitamini içeren gıdalar.
- Bitkisel Destekler: Keçisedefi otu (Vitex agnus-castus) doktor onayıyla kullanılabilir.
Ne Zaman Acil Müdahale Gerekir?
Ani görme kaybı, şiddetli baş ağrısı veya bilinç değişiklikleri hipofiz apopleksisi (tümör kanaması) belirtisi olabilir. Acil nöroşirürji konsültasyonu şarttır.
