Çocuk felci (poliomyelit), poliovirüsün neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Özellikle 5 yaş altı çocukları etkileyen bu virüs, omurilikteki sinir hücrelerine saldırarak kalıcı felce veya solunum yetmezliğine yol açabilir. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, 1988’den bu yana yürütülen küresel aşılama kampanyaları sayesinde vaka sayısı %99.9 azalmıştır.
Nasıl Bulaşır?
Poliovirüs, enfekte kişilerin dışkısıyla kirlenmiş su ve gıdaların tüketilmesi yoluyla yayılır. Virüs ağız yoluyla vücuda girerek bağırsaklarda çoğalır. Hijyen koşullarının yetersiz olduğu bölgelerde salgın riski yüksektir. Bulaşıcılık, belirtiler başlamadan 7-10 gün önce başlar ve haftalarca devam edebilir.
Belirtiler ve Seyir
Hastaların %70-95’inde belirti görülmez. Semptomatik vakalarda:
- Hafif Form: Ateş, boğaz ağrısı, bulantı ve halsizlik (2-5 gün sürer).
- Nonparalitik Form: Menenjit benzeri şikayetler; ense sertliği, şiddetli baş ağrısı.
- Paralitik Form (1/200 vakada): Asimetrik kas güçsüzlüğü, bacaklarda felç, solunum kaslarının tutulumu.
Tanı Yöntemleri
- Dışkı Analizi: Virüsün PCR ile tespiti (ilk 2 haftada en güvenilir yöntem).
- BOS İncelemesi: Lomber ponksiyonla alınan beyin omurilik sıvısında hücre artışı.
- Serolojik Testler: Kanda IgM antikorlarının araştırılması.
Tedavi Süreci
Spesifik bir antiviral tedavi bulunmamaktadır. Destekleyici yaklaşımlar:
- Akut Dönem: Solunum desteği (demir akciğer cihazı), fizyoterapi.
- Rehabilitasyon: Fizik tedavi, ortez uygulamaları ve kas eğitimi.
- Post-Polio Sendromu: İlerleyen dönemde ortaya çıkan yorgunluk ve kas ağrıları için egzersiz programları.
Korunma ve Aşılama
- OPV (Oral Polio Aşısı): Canlı atenüe virüs içerir, bağırsak bağışıklığı sağlar. Damla şeklinde uygulanır.
- IPV (İnaktif Polio Aşısı): Enjeksiyonla yapılır, bağışıklık yetmezliği olanlarda tercih edilir.
- Aşı Takvimi: Türkiye’de 2, 4, 6 ve 18. aylarda karma aşı içinde uygulanır.
Küresel Eradikasyon Çabaları
Dünya Sağlık Örgütü’nün 1988’de başlattığı programla:
- Tip 2 ve 3 poliovirüs eradike edildi.
- Sadece Afganistan ve Pakistan’da vahşi tip 1 virüs vakaları görülüyor (2023’te 12 vaka).
- Aşı türevi virüs (cVDPV) salgınları, düşük aşılama oranı olan bölgelerde risk oluşturuyor.
Ebeveynler İçin Kritik Uyarılar
- Aşı tamamlama oranı %95’in altına düşen bölgelerde salgın riski artar.
- Seyahat öncesi endemik bölgelere gidecekler aşı durumunu kontrol ettirmeli.
- Felçli vakalarda ilk 6 ayda yoğun fizyoterapi ile fonksiyon kaybı %30 azaltılabilir.
