Poligraf Nedir?

Poligraf makinesi, sorgulama esnasında kişiye bağlanıp herhangi bir yalan söyleyip söylemediğinin tespiti amacıyla kullanılan alettir. Temelde bu makine, yalan söyleyen kişinin vücudu üzerinde gerçekleşen fizyolojik değişimleri tespit edip ölçerek çalışmaktadır. Bu cihaz “backster etkisini” bulmuş olan Cleve Backster isimli kişi tarafından geliştirilip icat edilmiştir.

Kişilerin verdiği (kalp atım hızı vb.) fizyolojik tepki ve değişimleri ölçen bir cihazdır. Bu test sırasında poligraf operatörleri insanların sorulan sorulara cevap verirken gösterdikleri fizyolojik reaksiyonları gözlemler ve neticede yalan söyleyip söylemediğini tespit etmeye ve anlamaya çalışır.

Poligraf makinesi, Türkçe’ye çevrildiğinde “yalan makinesi” manasına gelmektedir. Bu makineler, bir yandan nefes ölçümü ve kaydı yaparken; diğer yandan ise nabız atışı, kan basıncı, terleme gibi durumlardaki değişimleri temel alıp bu kişinin herhangi bir yalan söyleyip söylemediğine karar verir, sonuca varır.   

Poligraf testi, kişideki fizyolojik ve davranışsal bazı değişikliklerin ölçülerek kayıt altına alındığı ve sorgulama sonrasında elde edilen veriler üzerinden uzmanlarca bir sonuca varıldığı yalan tespit etme testidir. Ölçümler üzerine dayalı olan test sonucunda elde edilen veriler, kişinin yalan söyleyip söylemediği ile ilgili bir tespite varılmasını sağlar.

Poligraf Makinesi Özellikleri

Poligraf makinesi özellikleri ile ilgili olarak, bu makinelerin ilk çıktıkları dönemde farklı özellikler göstermekle beraber bugün çok daha detaylı özelliklere sahip olduğu söylenebilir. Günümüzde kullanılan yalan makineleri de 100 sene önceki makinelere benzer özelliklerde çalışmaktadır ama daha detaylı olduğu görülür. Bu noktada poligraf makinesi özellikleri ile ilgili şu bilgiler sıralanabilir:

• Günümüzdeki poligraf makinelerinde sensörler kullanılır. Bu sensörler, kişilerin vücuduna yerleştirilir ve bu sayede tepkiler ölçülebilir. Bu özellik ise 100 sene önceki makinelere benzer bir özelliktir. 
• Cihazda ölçerler bulunur. Bu ölçerlerin özellikleri sayesinde kişinin kan basıncı ve kalp atım hızı ölçülür.
• Cihazda pnömograf tüpleri bulunur. Bu tüplerin özellikleri sayesinde kişinin solunum düzeyi ölçülür.
• Cihazda galvanometreler bulunur. Bu ise kişinin parmak uçları üzerine yerleştirilir. Bu özellik sayesinde ise kişinin terlemesi ölçülür.

Poligraf Makinesi Hangi Durumlarda Kullanılır?

Poligraf makinesi kullanılan durumlar, kişilerin herhangi bir yalan beyan edip etmediğinin anlaşılması için yapılan durumlardır. Bu poligraf testi ve makinesi, Amerika’da gizli görevlerde yer alacak adayların ya da birtakım şüpheli şahısların ifadelerinde yalan olup olmadığının, doğru konuşup konuşmadığının anlaşılabilmesi adına kullanılmaktadır. Fakat poligraf makinesi sonuçlarının gerçeğe ve doğruya ulaşma ihtimali de tartışmalı durumdadır. Bugün yalan makinesi ile elde edilen sonuçlar, Japonya haricindeki ülkelerin pek çoğunda mahkemelerde kabul görmemektedir.

Birtakım bilim insanları ise her kişinin fizyolojik durumu ve yapısı farklı olabileceğinden dolayı bugünkü teknik ve imkânlarla yalan söyleyen kişilerin hatasız bir şekilde tespit edilemeyeceğini ileri sürmektedir. ABD ve aynı zamanda pek çok Avrupa ülkesinde yalan makinesi/poligraf makinesi verilerine başvurulmakta; ancak bu veriler mahkemelerde bir kanıt olarak kabul edilmemekte ve kullanılamamaktadır. Bu nedenle yetkililer, bu poligraf aletini farklı amaçlar doğrultusunda kullanmaya devam etmektedir.

Poligraf Testi Nasıl Yapılır?

Poligraf testi yapılışı ile ilgili şu adımlar takip edilmektedir:

• Poligraf makinesi ve aletlerine, teste alınacak kişi uygun şekilde bağlanır. 
• Kişi hazır hâle getirildikten sonra kişiden alınacak sinyallerin belirlenebilmesi amacıyla 3 ya da 4 tane basit soru, kişiye yöneltilir.
• Sonrasında testin asıl amacı ve konusu olan sorular, poligraf testine tabi tutulan kişiye sorulur. 
• Bu sorgulama esnasında test edilen kişinin baştan sona kadar olan bütün sinyalleri kayıt altına alınır. 
• Bu esnada poligraf cihazı denetçisi olan kişi, kaydedilmiş olan grafiklere bakabilir. Hatta bu incelemesi sayesinde herhangi sorulan bir soruya yanıt verirken, kişideki belirtilerin değişip değişmediğine, bu değişimlerin önemli ölçüde olup olmadığına bakabilir. 
• Aynı grafik kontrolü işlemi, test bitimi ardından da yapılabilir. 
• Genel olarak ise kişide göze çarpan şu tip değişiklikler, yalan söylediğine işaret etmektedir: Daha yüksek seviyede tansiyon, daha hızlı ritimde kalp atışı, artan bir terleme durumu gibi. 
• Bu test sırasında, iyi eğitimli-uzman bir denetçi varsa, o zaman kişinin yalan söylediği yanıtları da yüksek bir doğruluk oranıyla tespit edebilecektir. 
• Bu şekilde gerçekleştirilen poligraf testi, her kişi yalan söylediğinde aynı tepki ve değişimleri göstermediği için %100 güvenilir bir sonuç verir denilemez. 

Poligraf Testinin Hangi Kişilerde Yapılmaması Gerekir?

Poligraf testinin yapılmaması gereken kişiler, genel olarak bazı ilaçlar ve bazı tıbbi şartlar söz konusu olduğunda teste uygunluk taşımayan kişiler olarak ifade edilebilir. Bu noktada test yapılmaması gereken, teste alınamayan ya da teste girmesi sakıncalı olan tüm bu kişilerle ilgili şunlar söylenebilir:

• Tepkilerini kontrol edebilme yetenekleri sebebiyle psikopatlar ve sosyopatlar bu poligraf testine alınmazlar. 
• Bununla beraber farklı bazı sağlık problemleri de bu teste engel olabilir. Bu noktada (esansiyel tremor/en çok görülen hareket bozukluğu sorunu dahil olmak üzere) sinir hasarı olan hastalar, epilepsi/sara hastaları, inme geçirmiş kişiler, çok aşırı seviyede yorgun ve bitkin kişiler, kalp hastaları bu teste girmemesi gereken kişilerdir. 
• Zihinsel bakımdan yetersiz durumdaki kişiler, bu poligraf testine alınmamaktadır.
• Ayrıca doktor tarafından yazılı bir onay alınmadığı sürece gebe kadınlar da genel olarak poligraf testinden muaf tutulmaktadır. 
• Akıl hastalıkları haricinde, ilaç kullanımları ve sağlık problemleri olması, kişinin yalan testinden geçmesinde bir fayda sağlamayacağı gibi aksine sonuçlarda değişikliğe neden olabilir, hatta daha güvenilmez neticeler getirebilir.