Plantar fasial fibromatozis, ayağın tabanında bulunan plantar fasya adlı bağ dokusunda lifli nodüllerin oluşumuyla karakterize nadir bir durumdur. Genellikle ağrısız başlasa da zamanla yürüme zorluğu ve ayakkabı giymede rahatsızlığa yol açabilir. Bu makalede, hastalığın nedenleri, teşhis süreci ve güncel tedavi yaklaşımlarını detaylıca inceleyeceğiz.
Plantar Fasial Fibromatozis Nedir?
Plantar fasyanın kalınlaşması ve sert nodüller geliştirmesiyle ortaya çıkar. Bu nodüller genellikle ayağın iç kısmında (longitidunal ark bölgesinde) palpe edilebilir sertlikler şeklinde hissedilir. Dupuytren kontraktürü ile benzer patolojik özellikler gösterir ve bazen her iki durum birlikte görülebilir.
Belirtiler ve Klinik Seyir
- Ayağın tabanında cilt altında sert, lastiksi kıvamda nodüller
- Yürürken veya ayakta dururken batıcı ağrı hissi
- Nodüller büyüdükçe ayakkabı vurmasına bağlı cilt tahrişi
- Ayak parmaklarında çekilme (kontraktür) ileri evrelerde görülür
- Olguların %25’inde her iki ayakta simetrik tutulum
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Hastalığın kesin nedeni bilinmemekle birlikte genetik yatkınlık önemli rol oynar. Ailesel geçiş oranı %15-20’dir. Diğer risk faktörleri şunları içerir:
- Tekrarlayan ayak travmaları (özellikle uzun mesafe koşucuları)
- Diabetes mellitus ve epilepsi gibi kronik hastalıklar
- Karaciğer sirozu ile ilişkili olabilir
- Antiepileptik ilaç kullanımı (nadiren)
Teşhis Yöntemleri
- Fizik Muayene: Nodüllerin palpasyonu ve karakteristik lokalizasyonu
- Ultrason: Nodüllerin boyutunu ve plantar fasyaya yapışma derecesini gösterir
- MR Görüntüleme: Nodüllerin yapısı ve çevre dokularla ilişkisini detaylandırır
- Biyopsi: Ayırıcı tanı için gerekli olgularda uygulanır
Tedavi Seçenekleri
Konservatif Tedaviler
- Ortez ve Ayakkabı Modifikasyonu: Özel tabanlıklarla basınç dağılımı
- Fizik Tedavi: Eklem hareket açıklığı egzersizleri ve ultrason terapisi
- Kortikosteroid Enjeksiyonları: Ağrı ve inflamasyonu azaltmak için
- Radoterapi: Nodül büyümesini yavaşlatmada etkili
Cerrahi Tedavi
Konservatif yöntemlerle sonuç alınamayan ilerlemiş olgularda:
- Parsiyel Fasiektomi: Nodüllerin çıkarılması
- Total Fasiektomi: Şiddetli tutulumda tüm plantar fasyanın rezeksiyonu
- Dermatofasiyektomi: Cilt ve fasya rezeksiyonu + deri grefti
Cerrahi sonrası nüks oranı %40-60 arasındadır ve rehabilitasyon süreci 6-8 haftayı bulur.
Komplikasyonlar ve Yönetimi
- Nüks: En sık görülen komplikasyon, düzenli takip gerektirir
- Ayak Arkı Çökmeleri: Total fasiektomi sonrası gelişebilir
- Nörovasküler Yaralanma: Cerrahi sırasında risk
- Yara İyileşme Problemleri: Diyabetik hastalarda dikkat edilmeli
Yaşam Tarzı Önerileri
- Ayakkabı seçiminde geniş burunlu ve destek tabanlı modeller tercih edilmeli
- Kilo kontrolü ile ayaklara binen yük azaltılmalı
- Sert zeminde uzun süre yürümekten kaçınılmalı
- Düzenli ayak germe egzersizleri yapılmalı
Güncel Araştırmalar ve Yenilikler
- Kollajenaz Enjeksiyonları: Nodül yapısını eritmeye yönelik deneysel tedavi
- Fokal Ekstrakorporeal Şok Dalga Tedavisi: Nodül yoğunluğunu azaltmada umut vaat ediyor
- Antifibrotik Ajanlar: Pirfenidon gibi ilaçların klinik çalışmaları devam etmekte
Plantar fasial fibromatozis tedavisinde multidisipliner yaklaşım esastır. Ortopedi, fizyoterapi ve plastik cerrahi uzmanlarının koordinasyonu, tedavi başarısını artırır. Erken evrede teşhis edilen olgularda konservatif yöntemlerle cerrahi gereksinimi önemli ölçüde azaltılabilir.
