Pes planus, halk arasında düz tabanlık olarak bilinen ve ayak kavisinin azalması veya tamamen kaybolmasıyla karakterize bir ortopedik durumdur. Bu rahatsızlık çocuklarda fizyolojik olarak görülebilirken, yetişkinlerde ağrı ve fonksiyon kaybına yol açabilir.
Pes Planus Nedir?
Ayak tabanındaki medial arkın çökmesi sonucu ayağın tüm yüzeyinin yere temas etmesiyle tanımlanır. Esnek (fleksibl) ve sert (rijid) olmak üzere iki ana tipte görülür. Esnek tipte ayak havadayken kavis belirirken, sert tipte kavis hiç oluşmaz.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
- Genetik Yatkınlık: Aile öyküsü en önemli risk faktörüdür.
- Doğumsal Faktörler: Bağ dokusu hastalıkları (Ehlers-Danlos sendromu) veya tendon anomalileri.
- Edinsel Nedenler: Posterior tibial tendon yetmezliği, romatoid artrit, obezite, diyabet.
- Travmalar: Ayak bileği kırıkları veya tendon yaralanmaları.
Belirtileri
- Ayak tabanında ve topukta kronik ağrı
- Yürüme veya uzun süre ayakta durma sonrası bacaklarda yorgunluk
- Ayakkabı iç kısmında anormal aşınma
- Denge sorunları ve sık ayak bileği burkulması
- Ayak bileğinde şişlik
Teşhis Yöntemleri
- Fizik Muayene: Ayak kavisinin "tip-toe test" ile değerlendirilmesi.
- Görüntüleme:
- Röntgen: Ayak kemik diziliminin analizi.
- MR: Tendon ve bağ yapılarının detaylı incelenmesi.
- Podoskopi: Ayak basınç dağılımının haritalanması.
Tedavi Seçenekleri
Cerrahi Olmayan Yöntemler:
- Ortez ve Destekler: Kavis desteği sağlayan tabanlıklar (custom orthotics).
- Fizik Tedavi: Tibialis posterior tendonunu güçlendiren egzersizler.
- Uygun Ayakkabı: Medial desteği olan, topuk kısmı sert ayakkabılar.
- Ağrı Yönetimi: NSAİİ’ler ve buz uygulaması.
Cerrahi Tedavi:
- Kemik Düzeltmeleri: Osteotomi ile kemik pozisyonunun yeniden ayarlanması.
- Tendon Transferleri: Fleksor digitorum longus tendonunun transpozisyonu.
- Artrodez: İleri evre artritte eklem füzyonu.
Çocuklarda Yaklaşım
5 yaşına kadar fizyolojik kabul edilir. Ayakkabı modifikasyonu ve gözlem yeterlidir. 8 yaş sonrası devam eden vakalarda özel tabanlıklar kullanılır.
Komplikasyonlar ve Önlemler
- Plantar fasiit, halluks valgus veya diz/ kalça ağrıları gelişebilir.
- Kilo kontrolü ve düzenli ayak egzersizleri riski azaltır.
- Yüksek etkili sporlar (basketbol) yerine yüzme önerilir.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
- Ağrı günlük aktiviteleri engelliyorsa
- Ayak deformitesi ilerliyorsa
- Yürüme paterni değiştiyse
Ortopedi veya fizik tedavi uzmanına başvurulmalıdır.
