Periferik nöropati, vücudu beyin ve omuriliğe bağlayan sinirlerin hasar görmesi sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Ellerde ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma, yanma hissi veya keskin ağrılarla kendini gösterir. Zamanında teşhis ve tedavi, kalıcı hasarı önlemede kritik rol oynar.
Periferik Nöropati Nedir?
Periferik sinir sistemi, merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik) ile cilt, kaslar ve iç organlar arasındaki iletişimi sağlar. Bu sinirlerde meydana gelen hasar, iletişim ağının bozulmasına yol açar. Hasarın türüne göre duyusal, motor veya otonom nöropati sınıflandırması yapılır.
Belirtileri Nelerdir?
- Duyusal Semptomlar: Ayak ve ellerde iğne batması hissi, uyuşma, sıcak-soğuk algısında bozulma
- Motor Semptomlar: Kas güçsüzlüğü, el-ayaklarda beceri kaybı, kramplar
- Otonom Semptomlar: Tansiyon düşüklüğü, terleme bozukluğu, sindirim sorunları
- Ağrı: Yanıcı, batıcı veya elektrik çarpması benzeri ağrılar
Başlıca Nedenleri
- Diyabet: Kontrolsüz kan şekeri, sinir liflerinde glikoz hasarı oluşturur (diyabetik nöropati).
- Enfeksiyonlar: HIV, Lyme hastalığı veya zona virüsü sinir dokusunu etkiler.
- Otoimmün Hastalıklar: Guillain-Barré sendromu, romatoid artrit.
- Toksik Maddeler: Ağır metaller (kurşun), kemoterapi ilaçları veya aşırı alkol tüketimi.
- Vitamin Eksiklikleri: B12, B6 veya E vitamini noksanlığı.
Teşhis Yöntemleri
- Elektromiyografi (EMG): Sinirlerin elektriksel aktivitesi ölçülür.
- Sinir İletim Çalışması: Sinir sinyallerinin iletim hızı değerlendirilir.
- Kan Testleri: Vitamin seviyeleri, enfeksiyon belirteçleri ve tiroid fonksiyonları kontrol edilir.
- Sinir Biyopsisi: Nadiren, sinir dokusundan örnek alınır.
Tedavi Seçenekleri
- Altta Yatan Nedenin Kontrolü: Diyabet hastalarında kan şekeri regülasyonu, vitamin eksikliğinde takviyeler.
- Ağrı Yönetimi: Gabapentin, pregabalin veya trisiklik antidepresanlar.
- Fizik Tedavi: Kas gücünü korumak ve denge eğitimi için özel egzersizler.
- Topikal Tedaviler: Kapsaisin krem veya lidokain bantları.
- İleri Tedaviler: Şiddetli vakalarda plazmaferez veya IVIG tedavisi.
Yaşam Tarzı Önerileri
- Ayak Bakımı: Diyabetik hastalar her gün ayak kontrolü yapmalı.
- Denge Egzersizleri: Düşme riskini azaltmak için yoga veya tai chi.
- Beslenme: Omega-3’ten zengin besinler (ceviz, somon) ve antioksidanlar.
- Alkol ve Sigara Kısıtlaması: Sinir hasarını artırıcı etkiler nedeniyle.
Komplikasyonlar ve Korunma
Tedavi edilmeyen vakalarda ayak ülserleri, enfeksiyonlar veya kas atrofisi gelişebilir. Korunmak için:
- Diyabet hastaları düzenli kontrollerini aksatmamalı.
- Toksik maddelerle çalışanlar koruyucu ekipman kullanmalı.
- Alkol tüketimi sınırlandırılmalı.
