Pelteklik

Pelteklik bir artikülasyon bozukluğudur ve harfleri doğru çıkartma konusunda sıkıntı çekme veya anlaşılması güç bir şekilde konuşma durumudur.

Pelteklik Nedir?

Pelteklik bir artikülasyon bozukluğudur ve harfleri doğru çıkartma konusunda sıkıntı çekme veya anlaşılması güç bir şekilde konuşma durumudur. Konuşmanın düzenli bir şekilde sağlanması için çeşitli vücut bölgeleri bir arada çalışır. Yanak, dudak ve dilin birbiriyle olan uyumu sayesinde düzgün sesler çıkartırız. Yanak, dudak ve dilin bağlantısını sağlamak amacıyla “diş eti perdeleri” bulunmaktadır. Konuşma esnasında dilin üst damağa temas etmesi, harfleri düzgün ve anlaşılabilir çıkartmak için bir avantaj sağlayacaktır.

Pelteklik başlarda her ne kadar sevimli gibi gelse de tedavisiz kaldığında psikolojik sorunlara yol açabilmektedir. Çocuklar yaşamlarının ortalama ilk 2 yılında fizyolojik olarak peltek konuşabilmektedirler. Bunun sebebi, konuşmak için gerekli olan yanak, dudak ve dil arasındaki uyumun tam sağlanamamış olmasıdır. Uyum sağlanmaya başladıkça, çocuklardaki pelteklik de çözülmeye başlamaktadır. Fakat buna rağmen bazı sesleri veya kelimeleri tam çıkaramayabilirler. Bu durumda da sesleri duyarak öğrenmeye çalışırlar ve duydukları sesleri taklit ederler. 

 Pelteklik birtakım harflere karşı olmaktadır. Fakat bu harfler dilden dile değişmektedir. Birçok ülkede peltek bireyler “f” harfini söylemekte güçlük çekerler. Fakat bazı ülkelerde de “s” harfini çıkartmakta zorlanmalar olur. Bizim ülkemizde de “s” harfinin daha sık olduğunu söylemek mümkündür. S harfinin söylenebilmesi için dilin uç tarafıyla, ön üst dişlere temas sağlamak gerekmektedir. Böylece dil orta hatta gelmiş olur ve arkada kalan boş kısım “s” harfini çıkartır. Peltek bireyler konuşmaya ilk başladıkları dönemde dillerini öne getirme becerisini sağlayamadığından dolayı “s” harfini çıkartmakta zorluk çekerler. Fakat yaş ilerledikçe bu peltekliğin düzelmesi beklenmektedir. Düzelmediği takdirde “peltek” tanısı konulabilmektedir.

Çocuklarda harfleri çıkarabilme gelişimi oldukça farklı bir süreçtir. Yeni doğmuş bir bebek ağlama veya agulama gibi anlamsız sesler çıkarmaktadır. Bu sesler aslında ilkel sesler olarak tanımlanabilmektedir. Bu anlamsız sesleri çıkarmak için herhangi bir öğrenme süreci gerekmez. Kısaca bu anlamsız sesleri doğuştan çıkarabilecek bir yapıya sahiptirler. Bebeklerin yaşları ilerledikçe işitme becerisinin de gelişmesiyle beraber, duydukları sesleri taklit etmeye başlarlar. Bu süreçte de dil gelişimi ve bununla birlikte harfleri çıkarma becerisi gelişmektedir.

Bebeklerin “baba”, “mama” gibi sesleri ilk dönemlerde daha sık çıkarttıkları görülmüştür. D, M, B gibi harfler, ilk gelişmeye başlayan harflerdir. Çocuğunun “baba” veya “mama” gibi basit kelimeleri çıkartması ortalama 1 – 2 yıl arasında olmaktadır. Bebek ortalama 30 aylık veya 3 yaş dönemlerinde artık “c”, “ç” gibi harfleri çıkarmayı öğrenmektedir. Bu harfleri kullanarak iletişim kurma çabasına girer. Bebek ortalama 4 yaş civarına geldiğinde ise “s” “ş” ve “k” gibi harfleri çıkarmayı öğrenmektedir. Genelde ülkemizde görülen pelteklik s harfi ile karakterizedir. Bebeklerin ortalama 6 yaşına gelmesiyle beraber, “r”, “l” gibi harfleri çıkarmayı öğrenmesi beklenmektedir. Son olarak da ortalama 7 – 8 yaşlarında “v” ve “z” harflerini çıkarması beklenmektedir. Fakat unutulmamalıdır ki, bu süreç her çocukta aynı sırayla veya aynı zamanda gerçekleşmemektedir.

Pelteklik Belirtileri Nelerdir?

Pelteklik kolayca tanı konulabilen bir konuşma bozukluğudur. Genellikle belirli harflere karşı zor telaffuz ile karşımıza çıkan pelteklikte, ülkemizde en çok “s” harfine karşı bir bozukluk söz konusudur. Pelteklik başlı başına bir belirti olmakla beraber, bazı ek hastalıklarla beraber de görülmektedir. Bunun en önemli örneği yarık damak ve dudaktır. 

  • Bazı bebeklerde beslenme problemleri görülebilmektedir.
  • Bazı bebeklerde işitme problemlerinin sonucunda pelteklik gelişebilmektedir.
  • Peltekliğe ek olarak ellerde sertlik, vücutta bal mumu katılığı görünümü olabilir. Bu durumda ise Parkinson hastalığı düşünülebilir.

Pelteklik Nedenleri Nelerdir?

Pelteklik birçok bireyin çocukluktan yetişkinlik dönemine kadar sorun çektiği ve hatta bazen hayat boyu süren bir konuşma bozukluğudur. Etkili ve erken tedavi ile ömür boyu sürebilme ihtimali olan bu sorunun çözülebilme ihtimaline karşın, tedavisiz durumlarda ne yazık ki ömür boyu kalabilmektedir. 

  • Diş çevresinde, ağız çevresinde veya dil çevresinde oluşmuş bir sorun çocuğun peltek konuşmasına neden olabilmektedir.
  • Dil altı perdesinin kısa olduğu durumlarda da peltek konuşma görülebilmektedir.
  • Dudak çevresi ve yanak çevresinde fizyolojik olarak bulunan diş eti perdelerinin, olması gerekenden farklı bir biçimde bulunması durumunda pelteklik oluşabilmektedir.
  • Ağız içerisinde fizyolojik olarak bulunan diş eti perdelerinin aşırı kısa olması sonucunda da pelteklik gelişebilmektedir.
  • İşitme problemi olan çocuklarda, iyi duyamama sonucunda konuşma bozuklukları görülebilmektedir.
  • Bademcik olarak bilinen tonsillerde aşırı büyüme veya daha farklı bir durum sonucunda burundan konuşmayla sonlanan bazı durumlar olabilmektedir. Bu durum ise peltek konuşmaya neden olabilmektedir.
  • Çocuklarda ön dişlerin bulunmaması peltek konuşmanın en sık nedenleri arasındadır.
  • Yarık damak ile doğmuş çocuklarda da pelteklik görülebilmektedir.
  • Parkinson hastalığı yetişkinlerde ortaya çıkan pelteklik ile kendini gösterebilmektedir.
  • Erişkinlerde ani başlayan pelteklik durumu, birçok hastalığın habercisi olabilmektedir. Özellikle yeni ve ani geçirilen bir inmenin sonucu olarak karşımıza çıkabilmektedir.

Pelteklik Teşhisi

Pelteklik teşhisi için ek bir tetkik istemeye gerek yoktur. Pelteklik uzmanlar tarafından kolayca tanı konulabilen bir konuşma problemidir. Bir çocuğun belirli bir yaşa gelmesine rağmen hala bazı harfleri çıkartırken problemler yaşaması veya yaşıtları gibi konuşamaması durumunda tanı rahatlıkla konulabilmektedir.

Pelteklik Tedavisi

Peltekliğin birçok nedeni bulunmaktadır ve tedavi için bu nedenlerin ayırt edilmesi gerekmektedir. Diş problemlerine bağlı gelişen bir pelteklik durumu mevcutsa, diş problemi halledildikten sonra pelteklik çoğu zaman düzelecektir.

Bireysel Tedavi: Pelteklik oluşmasındaki temel mekanizma, bireylerin dili düzgün bir şekilde yerleştirememelerinden ötürü, hava akımında sorunların ortaya çıkmasıdır. Peltek bireylerin, konuşurken dillerinin nasıl bir hal aldığını gözlemleyip, bu duruma göre kendilerini tedavi edebilmeleri mümkündür. Bu süreci hızlandırmak için, bireylerin dillerini ağız bölgesinin alt tarafına veya damak kısmına yapıştırarak yutkunmaları gerekmektedir. Bu şekilde yapmaya devam edildikçe, dil bu konumuna alışacaktır ve pelteklik sorunu kısmen de olsa çözülecektir. 

Eğer ki dil, bireylerin ön dişlerine temas ediyorsa peltekliğin önde olduğunu gösterir. Eğer konuşurken bazı harflerle beraber tükürük ortaya çıkıyorsa, bu durumda da peltekliğin yan tarafta olduğu söylenebilmektedir. Ortak olarak tedavi hedefi, dilin yanlış konumundan kurtulmasıdır. Önemli alıştırmalardan bir tanesi ise, diş bölgenizi göstererek güldüğünüz esnada ağızdan nefes alıp vermenizdir. Bu pelteklik egzersizleriyle beraber diliniz geriye gider ve pelteklik kısmen de olsa düzelebilir.

Diş Hekimi Uzmanı ile Tedavi: Pelteklik bazı durumlarda, ağız içindeki problemler sonucu oluşabilmektedir. Bu problemlerin başında ise diş problemleri gelmektedir. Diş problemleri ve peltekliğin bir arada olduğu durumlarda diş hekimleri tarafından peltekliğin kaynağının bulunması gerekmektedir. Eğer dişe bağlı bir problem ise bunun diş hekimleri tarafından çözülmesi gerekmektedir.

Ağzımız içinde fizyolojik olarak diş eti perdeleri bulunmaktadır. Eğer bu diş eti perdesi dil yapısı içerisinde bir sıkıntı yaratıyorsa, lazer tedavisi ile beraber dil perdesinin alınması ve sonuç olarak da serbestleşmesi sağlanabilmektedir.

Konuşma Terapisti ile Tedavi: Dişe veya ağız içinde herhangi bir bölgede bir sorun yoksa, konuşma terapistlerine görünmek gerekmektedir. Muayene esnasında, peltek bireylerin hangi harfleri çıkaramadığı tespit edilir. Hangi harfleri çıkaramadığının tespiti gibi bu kelimeleri nasıl telaffuz ettikleri de tespit edilir. Bu duruma göre çeşitli araç ve gereçlerle tedavi edilirler.

Pelteklik Tedavi Edilmezse

Pelteklik anatomik olarak ağız problemleri sonucunda görülebilmektedir. Eğer ki yarık damak sonucunda bir pelteklik gelişmişse ve aile bu durumun farkında değilse, yarık damağa bağlı tekrarlayan zatürreler ile karşılaşılabilmektedir. Pelteklik herhangi bir anatomik problem olmamasına rağmen ortaya çıkmışsa eğer, peltekliğin tedavi edilmediği durumlarda ileriki dönemlerde bazı psikolojik ve sosyal sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Özellikle çocukluk döneminde, peltek çocukların farklı konuşmalarından dolayı arkadaş ortamından dışlanmaları mümkün olabilmektedir. Bu durum da ileriki dönemler için bu bireylerde birtakım tahribatlar bırakabilmektedir.

Peltekliğe Ne İyi Gelir?

Peltek bireylerin düzenli olarak egzersiz yapmaları gerekmektedir. Bu egzersizlerden bir tanesi, peltek bireylerin dillerinin konumunun farkında olup, dili konuşurken olması gereken yere konumlamaları ile mümkündür. Peltek bireylerin dillerini ağızlarının alt tarafına sürekli getirmesi, dillerinin doğru konuma alışmalarına neden olacaktır. Bu durum da pelteklikten kurtulma durumunu iyi yönde etkileyecektir.

Peltekliğe Ne İyi Gelmez? 

Pelteklik çeşitli nedenlerden ötürü oluşabilmektedir. Özellikle çocukluk döneminde ağız hijyeni oldukça önemlidir. Aynı zamanda ebeveynlerin çocuklarının ağız bakımı konusunda dikkatli olmaları gerekmektedir. Çocuklarda bu durum sevimli gibi gözükebildiği için, ebeveynlerin nasıl olsa ileride düzelir anlayışına girmeleri peltekliğe iyi gelmemektedir. İlerideki tedavisi için zorluklara neden olmaktadır. 

Pelteklik Ameliyatı

Peltekliğin birbirinden farklı sebepleri bulunabilmektedir. Herhangi bir anatomik sebep dolayısıyla gelişen pelteklik için tedavi yöntemi cerrahi olabilmektedir. Aksi takdirde, herhangi bir anatomik sebebe bağlı gelişmemişse cerrahinin tedavide rolü yoktur. Peltekliğin ve ilerideki dönemlerdeki konuşma problemlerinin başlıca sebeplerinden biri yarık damaktır.

Yarık Damak ve Dudak Ameliyatı: Yarık damak ve dudağa bağlı olarak konuşma problemleri görülebilmektedir. Diş doktorları ve tıp doktorları bu ameliyatın tarihinde net bir şekilde ortak kanıya varamamış olmasına rağmen, 4 – 6 aylık bir bebeğin dudağı, 12 – 18 aylık bir bebeğin ise damağı kapatılır. Dudak yarıklığı tedavisinin başarıyla sonuçlanmasından sonra damak yarıklığı tedavi edilmektedir.

Cerrahların bu ameliyat esnasında çeşitli teknikleri bulunabilmektedir. Genellikle bu ameliyatlarda yapılan işlem damağın birtakım katmanlarını kapatıp, damak kaslarının da nizami bir şekilde karşıya dikilmesidir. Fakat damağın tamamını genelde kapatmazlar, birtakım açıklık bırakırlar. Cerrahların bıraktığı bu açıklık sayesinde, çocukların ağzı, damağı ve o bölgedeki diğer bütün bölümler gelişmeye müsait duruma gelirler.  

Gebelerde Pelteklik

Gebelerde bazı durumlarda ethanol tedavisi kullanılabilmektedir. Ethanol, rahmin kasılmasını sağlayan oksitosin adlı hormonun etkisini önlemektedir. Aynı zamanda prostaglandin ve birtakım enzimlerin de çalışmasını bloke etmektedir. Bu etkilerine ek olarak, rahme giden kan akımını arttırarak rahmin kasılmasını durdurabilmektedir.

Ethanol tedavisi alan gebelerde, konuşmada birtakım problemler ortaya çıkabilmektedir. Konuşma problemlerinin başında ise pelteklik gelmektedir. Peltekliğe ek olarak bulantı, kusma, ağlama gibi sarhoş benzeri etkiler de görülebilmektedir.

Pelteklik için Hangi Doktora Gidilir? 

Çocuğunuz 6 yaşına gelmişse ve hala yaşıtları gibi konuşamıyorsa veya bazı harfleri telafüz etmekte zorluk çekiyorsa veya peltek bir biçimde çıkarıyorsa bir uzman tarafından tedavi edilmelidir. Pelteklik birtakım diş problemlerinin sonucunda gelişebildiği için, diş problemleri olan çocukların diş hekimlerine yönlendirilmesi gerekmektedir. Eğer görünür herhangi bir anatomik problem yok ise konuşma terapistlerine yönlendirilmelidirler. Erişkinlerde ani ortaya çıkan pelteklik sebepleri arasında çeşitli hastalıklar bulunmaktadır. Özellikle inme şüphesi olabileceği için, erişkin bir bireyde ani bir şekilde pelteklik ortaya çıkarsa, acile başvurmaları gerekmektedir.

Makaleyi faydalı buldun mu?
1
0
Makeleyi Paylaşın

Pelteklik ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Pelteklik nasıl düzeltilir?

Peltekliğin çeşitli tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Altta yatan duruma göre pelteklik düzeltilebilmektedir. Eğer bu durum dişler ile alakalı bir durum ise, diş hekimlerince bu durum düzeltilebilmektedir. Eğer ki diş ile alakalı bir durum yoksa, konuşma terapistleri aracılığıyla pelteklik sorunu çözülebilmektedir.

Dr. İbrahim Halil Falay

Pelteklik genetik mi?

Pelteklik oluşumunda çeşitli faktörler rol oynayabilmektedir. Genetik de pelteklik için bir neden olabilmektedir. Genetik dışında ağız yapısı, diş yapısı gibi etmenler rol oynamaktadır. Bunların tespit edilip düzeltilmesi gerekmektedir.

Dr. İbrahim Halil Falay