Pankreas kanseri, pankreas dokusundaki hücrelerin kontrolsüz çoğalmasıyla ortaya çıkan ciddi bir onkolojik hastalıktır. Erken evrede belirti vermemesi nedeniyle genellikle ileri aşamalarda teşhis edilir. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, pankreas kanseri kanser kaynaklı ölümlerde 7. sırada yer almaktadır.

Pankreas Kanserinin Türleri
Pankreas kanserleri temel olarak iki kategoriye ayrılır. Ekzokrin tümörler, pankreasın sindirim enzimlerini üreten kısmında gelişir ve adenokarsinom bu grubun %95’ini oluşturur. Endokrin tümörler (nöroendokrin tümörler) ise insülin, glukagon gibi hormonları salgılayan hücrelerde ortaya çıkar ve daha nadir görülür.

Belirti ve Semptomlar

• Sarılık (ciltte ve göz akında sararma)
• Karın ağrısı (sırta vuran künt ağrı)
• İstenmeyen kilo kaybı ve iştahsızlık
• Sindirim problemleri (yağlı ishal, bulantı)
• Yeni başlayan diyabet veya mevcut diyabetin kontrolünün bozulması
• Depresyon ve halsizlik

Teşhis Yöntemleri
Tanı süreci klinik şüpheyle başlar. Kan testlerinde CA 19-9 tümör belirteci yüksekliği önemli bir ipucudur. Bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans (MR) ile tümörün boyutu ve yayılımı değerlendirilir. Endoskopik ultrason (EUS) ile pankreastaki lezyonlardan biyopsi alınır. PET-CT ise metastaz taramasında altın standarttır.

Tedavi Yaklaşımları

1. Cerrahi: Whipple prosedürü (pankreatikoduodenektomi) baş bölgesindeki tümörlerde uygulanır. Distal pankreatektomi ise kuyruk tümörleri için tercih edilir.
2. Kemoterapi: Gemcitabine, FOLFIRINOX gibi protokoller cerrahi öncesi/sonrası veya ileri evrede kullanılır.
3. Radyoterapi: Stereotaktik veya IMRT teknikleriyle tümör bölgesine odaklı ışın tedavisi.
4. Hedefe Yönelik Tedaviler: EGFR inhibitörleri (Erlotinib) veya PARP inhibitörleri (Olaparib) belirli mutasyonlu hastalarda kullanılır.
5. Palyatif Bakım: Safra kanalı tıkanıklığında stent uygulaması veya ağrı kontrolü için sinir blokajı.

Risk Faktörleri

• Sigara kullanımı (risk 2-3 kat artar)
• Kronik pankreatit öyküsü
• Ailesel pankreas kanseri sendromları (BRCA2, PALB2 mutasyonları)
• Obezite ve yağlı beslenme alışkanlığı
• 60 yaş üstü olmak
• Uzun süreli diyabet varlığı

Korunma Stratejileri
Sigaranın bırakılması en etkili önlemdir. Akdeniz diyetiyle beslenmek (zeytinyağı, balık, sebze) riski %30 azaltır. Düzenli fiziksel aktivite ve ideal kilonun korunması önemlidir. Ailesel risk taşıyanlarda genetik danışmanlık ve MR/EUS ile tarama programları uygulanır.

Prognozu Etkileyen Faktörler
Tümörün evresi (TNM sınıflaması), cerrahi rezeksiyon mümkünlüğü ve hastanın genel durumu sağkalımı belirler. Lokalize evrede 5 yıllık sağkalım %20-30 iken, metastatik evrede bu oran %3’e düşer. Nöroendokrin tümörlerde prognoz daha iyidir.

Yenilikçi Araştırmalar
İmmünoterapi (PD-1 inhibitörleri), tümör mikroçevresini hedef alan ilaçlar ve kişiselleştirilmiş aşı çalışmaları umut vaat etmektedir. Sıvı biyopsi (ctDNA) ile erken tanı yöntemleri üzerine klinik deneyler sürmektedir.