Pamukçuk (oral kandidiyaz), ağız içinde beyaz lezyonlarla kendini gösteren yaygın bir mantar enfeksiyonudur. Candida albicans adlı maya benzeri mantarın aşırı çoğalmasından kaynaklanır. Yenidoğanlarda, bağışıklığı baskılanmış yetişkinlerde ve diş protezi kullananlarda sık görülür.
Pamukçuk Neden Oluşur?
Bağışıklık sistemi ile mantar dengesinin bozulması temel nedendir. Risk faktörleri şunlardır:
- Antibiyotik veya kortikosteroid kullanımı
- Kontrolsüz diyabet
- Ağız kuruluğu (kserostomi)
- Bebeklerde sterilize edilmeyen biberon emzikleri
- HIV/AIDS veya kanser tedavisi görenlerde zayıf bağışıklık
Belirtiler ve Tanı
- Klasik Bulgular: Dil, yanak içi veya damakta süt kesiğini andıran beyaz lekeler
- Ağrı ve Tahriş: Lezyonlar kazındığında kanayan kırmızı zemin
- Yutma Güçlüğü: Özellikle yemek borusuna yayılımda
- Tat Alma Bozukluğu
Tanı genellikle klinik görünümle konur. Şüpheli vakalarda lezyondan alınan kazıntının mikroskopik incelemesi yapılır.
Tedavi Yaklaşımları
- Antifungal İlaçlar:
- Nistatin: Sıvı formu bebeklerde günde 4 kez ağız içine uygulanır.
- Klotrimazol: Yetişkinler için pastil formu.
- Flukonazol: Şiddetli vakalarda tek doz oral tablet.
- Bebeklerde Bakım:
- Emzik ve biberonların kaynatılarak sterilize edilmesi
- Annenin meme uçlarının karbonatlı suyla temizlenmesi
- Yetişkinlerde Ek Önlemler:
- Diş protezlerinin gece çıkarılıp antiseptik solüsyonda bekletilmesi
- Şeker tüketiminin kısıtlanması
Doğal Destek Yöntemleri
- Karbonatlı Su: 1 çay kaşığı karbonat + 1 bardak suyla gargara
- Probiyotik Yoğurt: Ağız içine uygulanması mantar dengesini düzenler
- Hindistan Cevizi Yağı: Antifungal etkisiyle lezyonlara sürülebilir
Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
Tedavi edilmezse yemek borusuna yayılım (özofajit) veya sistemik enfeksiyona yol açabilir. Aşağıdaki durumlarda acil doktora başvurulmalıdır:
- Ateş >38°C
- Boyunda şişlik veya nefes darlığı
- Kanlı kusma
Korunma Stratejileri
- Diş fırçalama sonrası dil temizliği
- Rutin diş hekimi kontrolleri
- Astım inhaleri kullananların ağız çalkalama alışkanlığı
- Şeker hastalarının kan şekeri regülasyonu
Hangi Doktora Gidilir?
Bebeklerde çocuk hastalıkları uzmanı, yetişkinlerde dahiliye veya enfeksiyon hastalıkları uzmanı tarafından takip edilir. Tekrarlayan vakalarda altta yatan nedenin araştırılması için immünoloji konsültasyonu gerekebilir.
