Osteopeni

Osteopeni, vücuttaki kemik yoğunluğunun azalması durumu olup tedavisinde; ilaç tedavisi dışında diyet ve egzersiz uygulanarak iyileşme sağlanmaktadır.

Osteopeni Nedir?

Osteopeni, kemik yoğunluğunun azalması sonucunda oluşur. Ancak kemik erimesi (osteoporoz) kadar ilerlememiştir. Kemik yoğunluğunun azalması kemiğin daha kırılgan ve kırılmalara karşı daha riskli bir hale gelmesini sağlar.

65 yaş ve üstü, menopoz sonrası kadınlarda kemik kaybı gözükür. Bu yüzden osteopeni ve osteoporoz riskine karşı test edilmelidirler.

Osteopeni veya osteoporozun tanısı DXA taraması ile yapılır. DXA (kemik dansitometresi) kemik ve mineral yoğunluğu testidir.

Osteopeni teşhisi konulan her hastada ilaç tedavisine başlanmaz. İlaç tedavisi uygulanmadan önce doktorunuzun kemik yoğunluğu ve diğer risk faktörlerini gözden geçirmesi gerekir.

D vitamini ve kalsiyum ihtiyacını yeteri kadar almak, fazla alkol tüketmemek sigarayı bırakmak  ve sık sık egzersiz yapmak osteopeni oluşmasını engeller.

Osteopeni Belirtileri Nelerdir?

Osteopeni çoğu zaman hiçbir belirti göstermez.

Hasta DXA (kemik mineral yoğunluğu) testi yaptırmadığı sürece de çoğu zaman teşhisi konulmaz.

Osteopeni belirti göstermeye başladığında, kırık oluşturduğu bölgede ağrı ve hassasiyete sebep olduğu görülür.

Bazı hastalarda kırık olmasına rağmen hiçbir ağrı, hassasiyet gibi belirtilerinde gözükmediği de olur.

Osteopeni Nedenleri Nelerdir?

  • Kronik dehidratasyon (su içmemek, susuz kalmak) birçok osteopeni hastasındaki gizli sebeplerden biridir.
  • Artmış demir seviyesi menopoz sonrasında ortaya çıkar.
  • Yaş ve genetik osteopeni için sebep oluşturur. Bu iki unsuru da değiştiremeyiz, ancak etkilerini azaltabiliriz.
    1. Genetik: Ailede anne ,baba veya büyüklerden herhangi birinde 40 yaşından sonra kırık görüldü ise osteopeni için risk oluşturur.
    2. Yaşlanma: 30 - 34 yaş kemik gelişimi için sınırdır.
  • Yaşam tarzı:
    1. Hareketsiz yaşam tarzı: 3 gün ve daha fazla süren yatak istirahati, ağırlık egzersizlerinin hiç yapılmaması. Ağır işlerde çalışan işçilerin kemik kaybı ofiste çalışan insanlarla kıyaslandığında da azdır. Astronotlar uzun süre uzayda kaldıklarında kemik yoğunluklarını kaybederler.
    2. Stres: En önemli risk faktörüdür. Stresli olduğumuzda böbrek üstü bezlerinden kortizol hormonu sentezlenir. Kortizol hormonu glukoz yani şeker metabolizmasını düzenler. Tansiyonu dengeli tutmada, bağışıklık sistemini ve enfeksiyonlara karşı verilen yanıtta rol alır. Tüm bu etkilerinin dışında stresli olduğumuzda ürettiğimiz fazla kortizol kemik yoğunluğunun kaybına yol açar.
    3. DiyetSebzeler ve meyveler potasyum ve C vitamini gibi  mineral ve vitaminlerden zengindir ve  kemiklerin daha güçlü kalmalarına yardımcı olurlar.
    4.  Alkol: Bağırsaklardan kalsiyumun emilmesini engeller. Karaciğerde D vitamininin aktive olmasını engeller. Tüm bu etkileri sonucunda kemik kaybını tetikler. Bir haftada 7 bardaktan fazla alkol içmek kemik kaybı yapar.
    5. Kafein: Kahve, çay, çikolata veya spor içeceklerini çok fazla tüketmek kemik kaybına neden olur.
    6. Düşük D Vitamini sonucunda kemik sağlığını ve gücünü kaybeder. Bu yüzden özellikle besinlerden somon, ton balığı, süt, tahıllar ve güneşten D vitamini almalıyız.
    7. Sodyum: 2400 mg ve daha fazla sodyum tüketmek kemikler üzerinde negatif etki yapar. İdrar ile sodyum vücuttan atılır aynı zamanda sodyum ile birlikte kalsiyumda atılır. Bu yüzden fazla tüketildiği takdirde kemiklerde bulunan kalsiyum kullanılır.
    8. Sigara, puro içmek, sigara dumanına maruz kalmak: İçindeki kadmiyum kimyasalından dolayı kemik kaybına sebep olur
    9. Fazla egzersiz: Kadınların özellikle çok fazla egzersiz yapması adet düzensizliklerine veya hiç adet görmemelerine sebep olur. Erkeklerde fazla egzersiz testosteron düşüklüğüne bunun sonucunda kemik yoğunluğunda azalma yapar.
    10. Yemek miktarı: Günde 5 porsiyondan az sebze ve meyve yemek.
    11. Fosfor dengesizliği: Kemiklerimizin sağlıklı olabilmesi için fosforun ne çok ne de az olması gerekir. Karbonatlı içecekler içmek ana sebeplerindendir. Fosfat seviyesini çok hızlı yükselttiği için kalsiyum ve fosfat dengesini çok hızlı bozar.
    12. Protein: Gelişmiş ülkelerde birçok insan alınması gereken miktardan daha fazla protein tüketiyorlar. Proteini çok fazla tüketmek vücutta asidik bir durum oluşturur. Vücudunuzun asit alkali dengesini stabil tutmalıdır yoksa vücut çok asidik olduğu zaman kemiklerden, dişlerden asidi dengelemek için kalsiyum çalar ve bunun sonucunda kemikler zayıf olmaya başlar.
  • Hastalıklar ve Tedavi: Bazı hastalıklarmedikal tedaviler, ilaçlar osteopeni oluşmasına sebep olur. Bunlara örnek verecek olursak:
    1. Hastalıklar; Anoreksi, astım, B12 vitamin eksikliği, kanser, çölyak hastalığı, kronik böbrek yetmezliği ve diyaliz, serebral palsi, KOAH, kronik inflamasyon, epilepsi, diyabet, hiperparatiroidizm, besin alerjileri, inflamatuar bağırsak hastalığı, yüksek kolesterollü diyet, hipertiroidizm, karaciğer hastalığı, laktoz hassasiyeti, düşük doğum ağırlığı, lupus, lyme hastalığı, MS, cam bebek hastalığı, organ transplantasyonu, orak hücreli anemi, skolyoz, tiroid ilaçları, ergen hamilelikleri ve akdeniz anemisi
    2. Medikal tedavi: Kronik inflamatuar hastalıklar örneğin lösemi, lupus, lenfoma kanser tedavisi, kelasyon tedavisi, mide bypass ameliyatları
    3. İlaçlar: Kortikosteroid ilaçları, tiroit ilaçları, kanser ilaçları, hormon ilaçları, kemoterapi ilaçları, böbrek yetmezliği ve hipertansiyon ilaçları, antibiyotikler

Osteopeni Teşhisi

Ulusal Osteoporoz Derneği BMD (kemik mineral yoğunluğu) testini;

  • 65 yaş ve üstü kadınlar
  • 65 yaşından genç, menopoz geçirmiş, bir veya daha fazla risk faktörü olan
  • Süpürge ile temizlik sırasında, sandalyeyi kaldırırken veya iterken gibi gündelik işler sırasında kemiği kırılan ve menopoz geçirmiş

kişilerin kemik mineral yoğunluğu testi yaptırmaları önerilir. Beyaz ırkın 3’te 1’inde ve Asyalı 50 yaş üstü erkeklerde düşük kemik yoğunluğu görülmüştür.

DEXA Testi

DEXA veya DXA Çift enerji X ışını absorbsiyometri, kemik ve mineral yoğunluğunu ölçmek için kullanılan en yaygın tarama testidir.

Aynı zamanda kemik mineral yoğunluğu testi olarak da bilinir. X ray kullanılır, ancak yaydığı radyasyon olağandan daha düşüktür. Bu yüzden zararsız ve ağrısız bir testtir.

DEXA sıklıkla kalça, omurga, bilek, parmak, topuk kemiklerinin kemik yoğunluğunu hesaplar.

DEXA testi hastanın kemik yoğunluğunu hasta ile aynı yaşta, cinsiyet ve ırkı aynı olan kişi ile karşılaştırır. DEXA testi sonucu ortaya çıkan puana t skoru denilir ve doktorunuz bu skor sonucunda teşhis yapmak için kullanır.

T-skoru

Teşhis

+1.0 to –1.0

Normal kemik yoğunluğu

–1.0 to –2.5

Düşük kemik yoğunluğu veya osteopeni

–2.5 ve fazlası

Osteoporoz

T skoru sonucunda osteopeni gösteriyor ise DEXA raporunda aynı zamanda FRAX skoru da hesaplanır. Eğer hesaplanmadıysa doktorunuz hesaplar.

FRAX kemiğin yoğunluğuna bakarak kalça, omurga, kol veya omuz kemiklerinizden herhangi birinin 10 yıl içinde kırılma riskini gösterir.

FRAX skoru kullanılarak osteopeni tedavi yöntemleri hakkında bir karar verilir.

Osteopeni Tedavisi

Tedavideki hedefimiz osteopeninin osteoporoza ilerlemesini durdurmaktır. Tedavinin ilk basamağını diyet ve egzersiz oluşturur.

Egzersiz

Egzersizler kemikleri sağlam tutmada ve osteopeninin ilerlemesini engellemeye yardımcı olur. Yeni bir spor programına başlamadan önce fizik tedavi uzmanı ile görüşülmelidir. Kilo, fitness seviyesi ve osteopenininin risk oluşturmadığına karar verilmelidir.

Ağırlık Kaldırma ve Güç Egzersizleri

Hafif ağırlık kaldırmak osteopeniye yardımcı olur ancak bunun dışında ağırlık kullanmadan kendi vücut ağırlığını direnç olarak kullanılıp egzersiz yapılabilir.

Egzersiz bantları, yürüyüş, tırmanış egzersizleri kol ağırlıkları kullanılarak yapılan yürüyüşler veya tırmanışlar kemik yoğunluğunu arttırmaya yardımcı olur.

Yüksek Şiddetli Egzersizler

Kemiklerinizi yüksek şiddetli egzersizler ile hareketlendirmek en iyi osteopeni tedavilerinden biridir.

Yüzme, dans gibi aerobik egzersizler önerilir.

Denge Egzersizleri

Duruş ve denge egzersiz sırasında önemlidir.

Pilates, pilates topu egzersizlerini ağırlık ve yüksek şiddetli egzersizlere eklendiğinde koordinasyon ve duruşu geliştirir karın ve bacakları daha güçlü yapar.

Düzenli Egzersiz

Egzersiz yapmak, bir gecede mucizevi bir şekilde osteopeniyi iyileştirmez.

Yapılan araştırmalar sonucunda osteopeninin iyileşmesi için egzersizlerin 1 yıldan fazla süre düzenli yapılması gereklidir.

Düzenli ve uzun süre devam edilen egzersiz programlarına ne kadar uzun süre devam edilirse kemikleri de o kadar güçlendirir.

Olumlu etki görmek için bir yıldan fazla düzenli yapmak dışında düzenli beslenmeyle de egzersiz desteklenmelidir.

Egzersiz yapmak osteopenili hastalarda kemikleri güçlendirse de çok fazla yapmamaya dikkat edilmelidir. Bu yüzden egzersizleri yapmadan önce doktor ile görüşülmeli yeterli miktar ve şiddete karar verilmelidir.

Osteopenisi olan bir hastanın düşme, yaralanma sırasında kemiklerinin kırılması riski çok düşüktür.

Bu yüzden BMD (kemik mineral yoğunluğu) osteoporoza yakın değil ise çoğu zaman doktorlar ilaç tedavisine başlamaz.

Kalsiyum ve D vitamini takviyesi alınması önerilir ancak bu vitaminleri düzenli bir diyet uygulanarak yediğimiz besinlerden alınması daha iyidir.

Osteopeni Tedavi Edilmezse

Osteopenili hastalarda kemik ağırlığı düşüktür. Bu kemik ağırlığı normalden düşük olmasına rağmen osteoporoz hastalarında olduğu kadar ilerlememiştir.

Ancak osteopenili hastalar tedavi almaz ve osteopeniye sebep olan sigara, alkol, dengesiz beslenmeyle oluşan vitamin eksiklikleri gibi risk faktörlerini kontrol altına almazlar ve tedavi olmazlar ise hastalık halk arasında kemik erimesi olarak bilinen osteoporoza ilerler.

Osteopeni Ne İyi Gelir?

  • Aerobik ve güç egzersizleri, kalsiyum ve D vitamini gibi vitamin takviyeleri osteopeni tedavisi olan hastalarda kemikleri güçlendirir.
  • Alkolü fazla kullanmaktan kaçınmak, sigarayı tamamıyla bırakmakta osteopeni tedavisinde ek olarak yapıldığı takdirde kemiklerin daha hızlı güçlenmesini sağlar.

İlaç tedavisi alan osteopenili hastalar ilaçların yanında bu ek tedaviye uymalıdırlar.

Osteopeni İlaçları

Osteopeni tedavisinde kullanılacak olan ilaçlar her bireyin sahip olduğu hastalıklar ve kemik sağlığı öyküsüne bakılarak ilaç tedavisine başlanılır.

Osteopeni tanısı konulan her hastanın ek olarak bir ilaç kullanması gerekmez.

Doktorunuz eğer osteopeniye sebep olabilecek bir hastalığınız var ise ilaç tedavisine gerek duymaz ve altta yatan hastalığı tedavi eder.

Tüm bunlara karar verildikten sonra osteopeni tedavisi için bifosfonat kullanılır.

Osteopeni Ameliyatı

Osteopeni için ameliyatla tedavi bir yöntem değildir.

Hasta egzersiz yapar, sağlık ve dengeli beslenmesine dikkat eder, sigara ve alkol  tüketimini bırakırsa ilaçla tedaviye  gerek duyulmaz.

Ancak tüm bunlar yapılmazsa osteopeni ilerler osteoporoza dönüşür ve omurga, bacak, kol kırıkları görüldüğünde ameliyata gereksinim duyulur.

Osteopeni için Hangi Doktora Gidilir?

Osteopeni sağlık ocaklarında Aile Hekimleri, İç Hastalıkları uzmanları, Romatoloji uzmanları, Kadın Doğum uzmanları tarafından tedavi edilir.

Osteopeni çoğu zaman belirti göstermez. Gündelik işler yapılırken, mobilyaları iterken, eşya kaldırırken ve benzeri durumlarda eğer kol, bacak, omurga, kalça ağrısı yaşanıyor ise kemik yoğunluğunun düşük olmasına bağlı kırıklar oluşmuş olabilir.

Bu yüzden hastaların kemik mineral yoğunluğuna bakılı teşhis edilmeleri için doktora başvurmaları gerekmektedir.

Makaleyi faydalı buldun mu?
28
1
Makeleyi Paylaşın

Osteopeni ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Osteopeni Ağrı Yapar Mı?

Osteopeni kendi başına herhangi bir ağrıya sebep olmaz ancak özellikle kalça veya omurgada oluşan kırıklar şiddetli ağrı yapar  ve kişinin yaşam kalitesini sınırlar. Omurga kırıkları osteopeni sonucu oluşabilir ve ağrısız oldukları için uzun yıllar teşhis konulmaz. Osteopeni ilerleyip osteoporoz(kemik erimesi)geliştiğinde hasta az hareket ettiğinde veya basit bir düşme sonucunda omurga kemiği  kırılmaya duyarlı olur.

Int. Dr. Nergiz Öykü Aktaş