Osteoartrit (kireçlenme), eklem kıkırdağının yıpranması ve alttaki kemiğin hasar görmesiyle karakterize kronik bir eklem hastalığıdır. Genellikle diz, kalça, el ve omurgayı etkileyen bu dejeneratif durum, hareket kısıtlılığı ve yaşam kalitesinde düşüşe yol açabilir.
Osteoartrit Nedenleri ve Risk Faktörleri
Osteoartrit gelişiminde yaşlanma en önemli risk faktörüdür. 50 yaş üstü bireylerde kıkırdak dokunun yenilenme kapasitesi azalır. Aşırı kilo, eklemlere binen yükü artırarak kıkırdak aşınmasını hızlandırır. Genetik yatkınlık, özellikle el eklemlerinde osteoartrit görülme sıklığını 2-3 kat artırır. Tekrarlayan travmalar ve mesleki zorlanmalar (inşaat işçileri, sporcular) da önemli tetikleyicilerdir.
Osteoartrit Belirtileri
- Eklem ağrısı: Merdiven inip çıkma veya uzun süre ayakta durmayla şiddetlenen ağrı
- Tutukluk: Sabah uyanınca veya hareketsizlik sonrası 30 dakikayı aşan sertlik hissi
- Hareket kısıtlılığı: Tam diz bükme veya kolu yukarı kaldırmada zorlanma
- Şişlik ve deformite: Eklem çevresinde kemik çıkıntıları (osteofit) ve şişlik
- Kıtırtı sesi: Hareket sırasında "krepitasyon" denilen sürtünme sesleri
Teşhis Yöntemleri
Tanıda fizik muayene ve görüntüleme teknikleri birlikte kullanılır. Röntgende eklem aralığında daralma, osteofitler ve subkondral skleroz görülür. Manyetik rezonans (MR), kıkırdak hasarını erken evrede tespit edebilir. Kan testleri romatoid artrit gibi diğer eklem hastalıklarından ayırt etmeye yardımcı olur. Eklem sıvısı analizi iltihabi durumları ekarte eder.
Tedavi Yaklaşımları
-
İlaç Tedavileri:
- Ağrı kesiciler (Parasetamol)
- Topikal NSAİİ’ler (Diklofenak jel)
- Eklem içi hyaluronik asit enjeksiyonları
- Glukozamin-kondroitin sülfat takviyeleri
-
Fizik Tedavi:
- Düşük dirençli egzersizler (su içi aerobik)
- Eklem hareket açıklığı egzersizleri
- Kinezyolojik bantlama ve sıcak-soğuk uygulamalar
-
Cerrahi Seçenekler:
- Artroskopik debridman (kıkırdak temizliği)
- Osteotomi (kemik hizalaması)
- Total eklem protezi (ileri evre diz/kalça OA)
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Kilo verme, dizlere binen yükü her 5 kg için 20 kg azaltır. Düzenli yürüyüş ve yüzme gibi düşük etkili egzersizler eklem esnekliğini korur. Doğru ayakkabı seçimi (desteği yüksek tabanlı) ve baston kullanımı yürüyüşü kolaylaştırır. Akdeniz diyeti (omega-3, zeytinyağı) inflamasyonu azaltır.
Önleme Stratejileri
Düzenli direnç egzersizleri (haftada 3 kez) kasları güçlendirerek eklemleri korur. Doğru duruş pozisyonları, özellikle uzun süre oturanlarda omurga yükünü hafifletir. Mesleki riski olanlar için ergonomik düzenlemeler (yüksek sandalye, dizlik) önemlidir. D vitamini seviyelerinin 30 ng/mL üzerinde tutulması kıkırdak sağlığını destekler.
Ne Zaman Doktora Başvurmalı?
İstirahatle geçmeyen eklem ağrısı, gece uyandıran ağrı nöbetleri veya ani hareket kısıtlılığı durumunda ortopedi uzmanına başvurulmalıdır. Tedaviye dirençli ağrılarda romatoloji konsültasyonu gerekebilir.
