Omurilik bozuklukları, merkezi sinir sisteminin kritik bir bileşeni olan omurilikte meydana gelen yapısal veya işlevsel anormallikleri ifade eder. Bu bozukluklar hareket kaybından duyu değişikliklerine kadar yaşam kalitesini derinden etkileyebilir.
Omurilik Bozukluklarının Temel Nedenleri
Omurilik hasarları genellikle travmatik olaylarla ilişkilidir. Trafik kazaları, yüksekten düşmeler veya spor yaralanmaları omurga kırıklarına ve omurilik sıkışmalarına yol açabilir. Travmatik olmayan nedenler arasında ise tümörler, enfeksiyonlar (menenjit, tüberküloz), dejeneratif disk hastalıkları ve otoimmün rahatsızlıklar (multipl skleroz) yer alır.
Yaygın Görülen Belirtiler
- Boyun veya sırtta şiddetli ağrı ve sertlik
- Kol ve bacaklarda kısmi/tam felç durumu
- İdrar veya dışkı kontrolünün kaybı (mesane-bağırsak disfonksiyonu)
- Ellerde uyuşma, karıncalanma veya elektrik çarpması hissi
- Nefes almada güçlük (özellikle üst omurilik hasarlarında)
- Cinsel işlev bozuklukları
Teşhis Yöntemleri
Tanı süreci kapsamlı bir nörolojik muayene ile başlar. Manyetik rezonans görüntüleme (MRG), omurilik yapılarındaki anormallikleri detaylı şekilde gösterir. Bilgisayarlı tomografi (BT) kemik kırıklarını tespit ederken, elektromiyografi (EMG) sinir iletim problemlerini ortaya çıkarır. Beyin omurilik sıvısı analizi de enfeksiyon şüphesinde kullanılır.
Tedavi Yaklaşımları
-
Acil Müdahale:
- Steroid uygulamaları (metilprednizolon) ilk 8 saatte ödem kontrolü için
- Cerrahi dekompresyon: Omuriliği sıkıştıran kemik parçalarının alınması
-
Rehabilitasyon:
- Fizik tedavi: Kas gücünü korumaya yönelik özel egzersizler
- Ergoterapi: Günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlık kazandırma
- Nöroürolojik takip: Mesane eğitimi ve kateter uygulamaları
-
İleri Tedaviler:
- Nöroprotezler: Elektrik stimülasyonu ile kas aktivasyonu
- Kök hücre terapileri: Deneysel aşamada olan rejeneratif tedaviler
- Ağrı yönetimi: Antiepileptikler (gabapentin) ve antidepresanlar
Yaşam Kalitesini Artırıcı Önlemler
Bası yaralarını önlemek için 2 saatte bir pozisyon değişimi kritiktir. Özel yataklar ve tekerlekli sandalyeler dekübit ülser riskini azaltır. Beslenmede lifli gıdalar ve yeterli sıvı alımı kabızlığı engeller. Psikolojik destek ise depresyonla başa çıkmada hayati rol oynar.
Risk Faktörleri ve Korunma
Yüksek riskli sporlarda koruyucu ekipman kullanımı önemlidir. Trafikte emniyet kemeri ve airbag omurilik yaralanmalarını %40 azaltır. Osteoporozu olanların düşme önleyici tedbirler alması, düzenli D vitamini takviyesi ve ağırlık egzersizleri kemik sağlığı için gereklidir.
